- Ο Υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης παρουσίασε στο Υπουργικό Συμβούλιο νομοσχέδιο για την εφαρμογή της «Πράξης για τη διακυβέρνηση δεδομένων», που στοχεύει στην αξιοποίηση δημοσίων δεδομένων με τήρηση των κανόνων προστασίας τους.
- Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει διατάξεις για τη διαχείριση και περαιτέρω χρήση δεδομένων του δημοσίου τομέα, καθώς και κυρώσεις για παραβιάσεις, ενώ εισάγει νέο πλαίσιο διακυβέρνησης μέσω δικτύου «Υπευθύνων για τη Χρήση Δεδομένων».
- Σκοπός της Πράξης είναι η ενίσχυση της ανταλλαγής δεδομένων στην ΕΕ, η προώθηση της εμπιστοσύνης και η διασφάλιση της προστασίας προσωπικών δεδομένων και εμπορικών απορρήτων.
Ο Υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρης Παπαστεργίου παρουσίασε σήμερα, 31 Ιανουαρίου, στο Υπουργικό Συμβούλιο το νομοσχέδιο για την πλήρη και αποτελεσματική εφαρμογή στην ελληνική έννομη τάξη της «Πράξης για τη διακυβέρνηση δεδομένων» (Κανονισμός (ΕΕ) 2022/868). Mε το συγκεκριμένο νομοσχέδιο διασφαλίζεται αξιοποίηση των δεδομένων για σκοπούς πέραν της αρχικής τους χρήσης, με τήρηση των κανόνων προστασίας δεδομένων και προβλέπονται κυρώσεις για όσους παραβιάζουν τις διατάξεις της Πράξης.
Συγκεκριμένα, στόχος της Πράξης είναι η ενίσχυση της διαχείρισης και της ανταλλαγής δεδομένων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ συγχρόνως προάγει την εμπιστοσύνη και διευκολύνει την πρόσβαση στα δεδομένα. Επιπλέον, αποσκοπεί στην προστασία των προσωπικών δεδομένων και των εμπορικών απορρήτων. Παράλληλα, ρυθμίζει την αγορά υπηρεσιών διαμοιρασμού δεδομένων, με αυστηρές απαιτήσεις διαφάνειας και ασφάλειας.
Με το σχέδιο νόμου θα θεσπιστεί το νομοθετικό πλαίσιο για τη συνεπή και απρόσκοπτη εφαρμογή των ρυθμίσεων της Πράξης. Με τον τρόπο αυτό, διευκολύνεται η πρόσβαση σε δεδομένα και η αξιοποίησή τους για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και την προώθηση της επιστημονικής έρευνας.
Τα δεδομένα του δημοσίου τομέα αποτελούν σημαντικό κεφάλαιο με μεγάλη οικονομική αξία και οφείλουν να αξιοποιηθούν με κατάλληλους τρόπους, ώστε να μην χάνονται σημαντικές ευκαιρίες για την οικονομία, την κοινωνία και τη δημόσια διοίκηση. Για τον λόγο αυτό, προβλέπονται συγκεκριμένες ρυθμίσεις για την αξιοποίηση των δεδομένων – πέραν της αρχικής τους χρήσης- τόσο από φυσικά όσο και από νομικά πρόσωπα, για εμπορικούς ή μη εμπορικούς σκοπούς, διασφαλίζοντας πάντα την προστασία τους. Αυτό επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους, όπως μέσω ανωνυμοποίησης ή ψευδωνυμοποίησης των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ή παρόμοιας επεξεργασίας δεδομένων που καλύπτονται από δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας.
Προς αυτή την κατεύθυνση, το σχέδιο νόμου περιλαμβάνει μεταξύ άλλων ρυθμίσεις όπως:
- Ο ορισμός αρμόδιων φορέων, για παράδειγμα, για τη χρήση των δεδομένων
- Η πρόβλεψη της διαδικασίας και των προϋποθέσεων για τη περαιτέρω χρήση δεδομένων που βρίσκονται στην κατοχή φορέων του δημοσίου
- Κυρώσεις για παραβάσεις της Πράξης
Επισημαίνεται ότι το νομοσχέδιο εισάγει νέο πλαίσιο διακυβέρνησης στο δημόσιο τομέα με τη δημιουργία δικτύου «Υπευθύνων για τη Χρήση Δεδομένων» (Data Officers), την έκδοση Εθνικής Στρατηγικής και τη σύσταση Συντονιστικής Επιτροπής για τα Δεδομένα του Δημοσίου Τομέα.
Το υπουργείο έδωσε, επίσης, στη δημοσιότητα 9 ερωταπαντήσεις σχετικά με το νομοσχέδιο
1.Τι είναι το νέο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης για τη Διακυβέρνηση Δεδομένων;
Το προτεινόμενο νομοσχέδιο περιλαμβάνει τις απαραίτητες συμπληρωματικές ρυθμίσεις με σκοπό την πλήρη και αποτελεσματική εφαρμογή στην ελληνική έννομη τάξη του Κανονισμού (ΕΕ) 2022/868, γνωστού και ως «Πράξη για τη διακυβέρνηση δεδομένων». Επιπλέον, το νομοσχέδιο περιλαμβάνει διατάξεις για μια συνολική μεταρρύθμιση στον τομέα των δεδομένων του δημοσίου τομέα, στον οποίο η χώρα μας υστερεί.
2. Τι είναι η Πράξη για τη Διακυβέρνηση Δεδομένων;
Η Πράξη για τη Διακυβέρνηση Δεδομένων (εφεξής: η Πράξη) είναι ένας Κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διακυβέρνηση των δεδομένων αναφέρεται σε ένα σύνολο κανόνων και μέσων για τη χρήση των δεδομένων, για παράδειγμα μέσω μηχανισμών, συμφωνιών και τεχνικών προτύπων κοινοχρησίας. Συνεπάγεται δομές και διαδικασίες για την ασφαλή κοινή χρήση δεδομένων, μεταξύ άλλων μέσω έμπιστων τρίτων μερών. Με αυτόν τον στόχο, η Πράξη εναρμονίζει τους κανόνες για την περαιτέρω χρήση των δεδομένων που βρίσκονται στην κατοχή φορέων του Δημοσίου και προστατεύονται νομικά («προστατευόμενα δεδομένα»), ενώ παράλληλα ενισχύει την κοινοχρησία δεδομένων μέσω της ρύθμισης της αγοράς υπηρεσιών διαμεσολάβησης δεδομένων και των οργανώσεων αλτρουισμού δεδομένων.
3. Τι είναι τα «προστατευόμενα δεδομένα»;
«Προστατευόμενα» είναι τα δεδομένα που προστατεύονται νομικά και δεν αποτελούν ανοιχτά δεδομένα. Μπορεί να ανήκουν σε πολλές κατηγορίες, όπως δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα (που προστατεύονται βάσει του ΓΚΠΔ), δεδομένα που προστατεύονται λόγω δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας ή δεδομένα που προστατεύονται λόγω εμπορικού ή επαγγελματικού απορρήτου. Η Πράξη συμπληρώνει την Οδηγία για τα ανοιχτά δεδομένα του 2019, η οποία ενσωματώθηκε με τον Ν. 4727/2020 και δεν καλύπτει τέτοιους τύπους δεδομένων.
4. Τι είναι «περαιτέρω χρήση» δεδομένων του Δημοσίου;
Η αξιοποίηση των δεδομένων που βρίσκονται στην κατοχή φορέων του δημοσίου τομέα αποτελεί μία βασική πρόκληση για πολλά κράτη – μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Τα προβλήματα εντοπίζονται σε διάφορα επίπεδα, όπως η έλλειψη μίας ενιαίας και μετρήσιμης στρατηγικής, αλλά και η περιορισμένη κουλτούρα αξιοποίησης των δεδομένων του δημοσίου τομέα. Παράλληλα, το πλαίσιο σχετικά με τις διαδικασίες και τις πολιτικές διακυβέρνησης δεδομένων εμφανίζει ελλείψεις, όπως και η μη σύνδεση του νομικού πλαισίου για τα ανοικτά δεδομένα με τα δεδομένα που προστατεύονται για λόγους εμπορικού ή στατιστικού απορρήτου, ή δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας ή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Αποτέλεσμα είναι τα δεδομένα που παράγονται από δημόσιους φορείς να μην αξιοποιούνται με κατάλληλους τρόπους και να χάνονται σημαντικές ευκαιρίες για την οικονομία, την κοινωνία και τη δημόσια διοίκηση. Τα δεδομένα του δημοσίου τομέα αποτελούν σημαντικό κεφάλαιο με μεγάλη αξία για κάθε κράτος και θα πρέπει να αξιοποιηθούν εντός ενός συγκεκριμένου και ενιαίου ευρωπαϊκού πλαισίου που θα διασφαλίζει τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των εμπλεκομένων προσώπων.
Η «περαιτέρω χρήση» είναι η εκ νέου χρήση αυτών των δεδομένων από φυσικά ή νομικά πρόσωπα, για εμπορικούς ή μη εμπορικούς σκοπούς, εκτός του αρχικού σκοπού στο πλαίσιο της δημόσιας αποστολής για τον οποίο παρήχθησαν.
5. Πώς διασφαλίζεται η ασφάλεια και η ιδιωτικότητα των δεδομένων που προορίζονται για περαιτέρω χρήση;
Η Πράξη στοχεύει στην ενίσχυση της διαχείρισης και της ανταλλαγής δεδομένων εντός της ΕΕ, προάγοντας την εμπιστοσύνη και διευκολύνοντας την πρόσβαση στα δεδομένα, διασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία προσωπικών δεδομένων και των εμπορικών απορρήτων. Ο φορέας του Δημοσίου που παραχωρεί δικαίωμα πρόσβασης για περαιτέρω χρήση διασφαλίζει τη διατήρηση της προστατευόμενης φύσης των δεδομένων. Αυτό επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους, όπως μέσω ανωνυμοποίησης ή ψευδωνυμοποίησης των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ή παρόμοιας επεξεργασίας δεδομένων που καλύπτονται από δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, την παροχή ασφαλούς περιβάλλοντος επεξεργασίας, και την τήρηση υποχρεώσεων εμπιστευτικότητας. Ρητώς ορίζεται ότι το δίκαιο για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα εφαρμόζεται σε όλα αυτά τα δεδομένα που υποβάλλονται σε επεξεργασία για τους σκοπούς της Πράξης, ενώ δεν θίγονται οι εποπτικές εξουσίες και αρμοδιότητες των αρχών προστασίας δεδομένων.
6. Ποιος αποφασίζει για την περαιτέρω χρήση των δεδομένων; Ποιος ο ρόλος του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης;
Η χορήγηση ή η άρνηση πρόσβασης σε προστατευόμενα δεδομένα για περαιτέρω χρήση αποφασίζεται με βάση αντικειμενικά και διαφανή κριτήρια από τον φορέα του Δημοσίου ο οποίος έχει στην κατοχή του τα εκάστοτε δεδομένα. Το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης ορίζεται ως αρμόδιος φορέας για την παροχή τεχνικής και νομικής καθοδήγησης στους φορείς του Δημοσίου σε σχέση με την περαιτέρω χρήση δεδομένων που αυτοί έχουν στην κατοχή τους. Επιπρόσθετα, παρέχεται η δυνατότητα, μετά από συμφωνία του εκάστοτε φορέα και του ΥΨΗΔ, η εξουσία χορήγησης ή άρνησης πρόσβασης να ανατίθεται στο ΥΨΗΔ.
7. Τι είναι οι υπηρεσίες διαμεσολάβησης δεδομένων; Ποιος ο ρόλος του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης στη λειτουργία τους;
Οι πάροχοι υπηρεσιών διαμεσολάβησης δεδομένων αποσκοπούν στη δημιουργία εμπορικών σχέσεων μεταξύ υποκειμένων δεδομένων και κατόχων δεδομένων, αφενός, και χρηστών δεδομένων, αφετέρου, με τεχνικά, νομικά ή άλλα μέσα. Με άλλα λόγια, αποτελούν «ενδιάμεσους», οι οποίοι φέρνουν σε επαφή πιθανούς χρήστες δεδομένων με τους κατόχους των εν λόγω δεδομένων, λειτουργώντας υπό ένα συγκεκριμένο νομικό καθεστώς με κεντρικό άξονα την εμπιστοσύνη των μερών. Οι πάροχοι αυτοί βοηθούν τα άτομα να ασκήσουν τα δικαιώματά τους βάσει του GDPR, προκειμένου να διατηρούν τον έλεγχο των δεδομένων τους και να τα μοιραστούν με οργανισμούς που εμπιστεύονται.
Το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης εποπτεύει τους παρόχους διαμεσολάβησης δεδομένων που είναι εγκατεστημένοι στην Ελλάδα, επιβλέπει τη νομιμότητα της λειτουργίας τους και επιβάλλει τις κατάλληλες κυρώσεις σε περιπτώσεις παραβιάσεις του νομικού πλαισίου.
8. Τι είναι οι οργανώσεις αλτρουισμού δεδομένων; Ποιος ο ρόλος του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης στη λειτουργία τους;
Η Πράξη διευκολύνει τα άτομα και τις επιχειρήσεις να διαθέσουν εθελοντικά δεδομένα για το κοινό καλό. Προς το σκοπό αυτό, οι οργανώσεις αλτρουισμού δεδομένων συλλέγουν και διαχειρίζονται δεδομένα που παρέχονται από τους κατόχους τους οικειοθελώς και χωρίς αμοιβή, για την επίτευξη στόχων δημοσίου συμφέροντος, όπως η δημόσια υγεία και η επιστημονική έρευνα.
Το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης τηρεί Μητρώο αναγνωρισμένων οργανώσεων αλτρουισμού δεδομένων, καταχωρεί σε αυτό τις οργανώσεις που πληρούν τις προδιαγραφές, επιβλέπει τη νομιμότητα της λειτουργίας τους και επιβάλλει τις κατάλληλες κυρώσεις σε περιπτώσεις παραβιάσεις του νομικού πλαισίου.
9. Ποια είναι η Στρατηγική της χώρας για τα δεδομένα του Δημοσίου; Πώς διασφαλίζεται η εφαρμογή της;
Η Ελλάδα αποκτά πλέον ένα συνεκτικό πλαίσιο για τα δεδομένα που βρίσκονται στην κατοχή φορέων του Δημοσίου, με τη δημιουργία δικτύου «Υπευθύνων για τη Χρήση Δεδομένων» (Data Officers), οι οποίοι θα έχουν ολοκληρωμένη εικόνα για τη διαθεσιμότητα και την κατάσταση των δεδομένων του φορέα τους και θα αποτελούν σημείο επαφής για κάθε σχετικό ζήτημα. Περαιτέρω, το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης θα συντάξει Εθνική Στρατηγική για τα Δεδομένα του Δημοσίου, την εφαρμογή και επικαιροποίηση της οποίας θα επιβλέπει Συντονιστική Επιτροπή, με Πρόεδρο τον Υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
