Ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά βρίσκεται βορειοανατολικά της Ακρόπολης και συγκεκριμένα επί της οδού Πρυτανείου, λίγο παρακάτω από την περιοχή Αναφιώτικα της Πλάκας.

Στον γραφικό Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά θα ενωθούν με τα ιερά δεσμά του γάμου ο Νικόλαος Ντε Γκρες και η Χρυσή Βαρδινογιάννη την Παρασκευή (7.2.2025)

Πρόκειται για εκκλησία της υστεροβυζαντινής περιόδου και χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 11ου αιώνα μ.Χ. καθώς έχει παρόμοια αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά χαρακτηριστικά με άλλους ναούς αυτής της περιόδου, όπως οι Άγιοι Απόστολοι και ο Ναός Σωτείρας Λυκοδείμου.

Κατασκευάστηκε από τη μεγάλη βυζαντινή οικογένεια Ραγκαβά και αρχικά λειτουργούσε ως ιδιωτικός ναός. Υπάρχει πάντως και η άποψη ότι είναι του 9ου αιώνα μ.Χ. και ότι κατασκευάστηκε πάνω στα ερείπια αρχαίου ναού, από το γιο του αυτοκράτορα Μιχαήλ Α΄ Ραγκαβά, Θεοφύλακτο.

Το 1687 μ.Χ., στη διάρκεια της πολιορκίας της Αθήνας από τα στρατεύματα του Φραντσέσκο Μοροζίνι, στα πλαίσια του Έκτου Βενετουρκικού Πολέμου, μια οβίδα προκάλεσε ζημιές στο ιερό βήμα του ναού.

Το 1833 έγιναν στον ναό εργασίες συντήρησης και επέκτασης που αλλοίωσαν πολύ τη φυσιογνωμία του. Επανέκτησε σε σημαντικό βαθμό την αρχική του μορφή το 1979-80 ύστερα από εργασίες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, με αφαίρεση κονιαμάτων, αποκαλύπτοντας τον αρχικό τρούλο και την αρχική τοιχοποιία στη βόρεια πλευρά. Επίσης έγινε αποκατάσταση της οροφής και διόρθωση των προβλημάτων στατικότητας.

Ο ναός του Αγίου Νικολάου Ραγκαβά στην αρχική του μορφή ήταν περίπου μισός σε έκταση από το σημερινό.

Ήταν χτισμένος με βάση τον αρχιτεκτονικό τύπο του σταυροειδή εγγεγραμμένου με τρούλο και είχε θολοσκεπή σταυρεπίστεγο νάρθηκα με κωδωνοστάσιο, που κατεδαφίστηκαν. Στην κατασκευή του ναού έχουν χρησιμοποιηθεί και αρχαία υλικά (π.χ. κιονόκρανα) ενώ στην τοιχοποιία του ακολουθήθηκε ο πλινθοπερίκλειστος τύπος.

Δύο οδοντωτές ταινίες διατρέχουν το βόρειο τοίχο του ναού, που περιβάλλουν τα ανοίγματα. Η κάτω ταινία είναι στο οριζόντιο τμήμα της είναι διπλή και τριπλή. Ο τρούλος είναι οκτάγωνος, αθηναϊκού τύπου, με κιονίσκους στις ακμές και οχτώ μονόλοβα παράθυρα, ένα σε κάθε πλευρά. Οι κιονίσκοι ενώνονται με τοξωτά γείσα που ακουμπούν στην κορυφή τους. Στο εσωτερικό του ναού σώζονται δύο από τα αρχικά κιονόκρανα, τα οποία είναι παραλλαγή του κορινθιακού ρυθμού.

Κατά τις εργασίες συντήρησης και επέκτασης, το 1833, προστέθηκαν ο νάρθηκας, το καμπαναριό, το νότιο παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής και ο γυναικωνίτης του σημερινού ναού. Η τοιχοδομία καλύφθηκε με σοβά και ο τρούλος με φύλλα μολύβδου. Τότε κατασκευάσθηκε και το σημερινό ξύλινο τέμπλο, πιο δυτικά από το αρχικό, με αποτέλεσμα οι δύο ανατολικοί κίονες του ναού να βρίσκονται μέσα στο ιερό, ενώ τοποθετήθηκαν και άλλοι δύο κίονες πλάι στους προηγούμενους. Κατά τις εργασίες στα τέλη της δεκαετίας του ’70, βρέθηκε σε ένα κιονίσκο του τρούλου, η εξής εγχάρακτη επικλητική επιγραφή: Κ(ΥΡΙ)Ε ΒΩΗΘΗ ΤΟΥ ΔΟΥΛ(ΟΥ) ΛΕΩ)(Ν)Τ(ΟΣ) ΡΑΝΚΑΒΑ.

Οι αρχικές αγιογραφίες του ναού δε σώζονται. Οι υπάρχουσες έγιναν την περίοδο της βασιλείας του Όθωνα και είναι νεοκλασικής τεχνοτροπίας.