Τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας κατά περίπου 30%, αυξάνει η παχυσαρκία στην ηλικία 35-65 ετών, ενώ σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη η τήρηση της Μεσογειακής διατροφής μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο άνοιας έως και 23%.

Τα ενδιαφέροντα στοιχεία για την σχέση της παχυσαρκίας με την άνοια, παραθέτει σε συνέντευξη του στο Πρακτορείο Fm ο διαιτολόγος- διατροφολόγος Νικόλας Παρασκευής. Εξηγεί επίσης ότι τα αντιοξειδωτικά της Μεσογειακής διατροφής, δηλαδή φρούτα και λαχανικά προστατεύουν τα εγκεφαλικά κύτταρα από ορισμένες βλάβες, οι οποίες σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ. Όπως τονίζει άλλωστε έρευνες έχουν δείξει ότι αυτού του τύπου η διατροφή μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση της μνήμης και των γνωστικών λειτουργιών.

Η σχέση μεταξύ των μεταβολών του βάρους και του κινδύνου για άνοια είναι περίπλοκη

Μπορεί η απώλεια βάρους να βοηθήσει στην άνοια; ερωτάται ο κ. Παρασκευής. «Μελέτες έχουν δείξει ότι η υγιής απώλεια βάρους στη μέση ηλικία (μεταξύ 40-60 ετών) μπορεί να βελτιώσει την ικανότητα της μνήμης και της προσοχής. Σε άτομα που ήταν υπέρβαρα (με ΔΜΣ μεγαλύτερο από 25), η απώλεια μόλις 2 κιλών ήταν αρκετή για να τους ωφελήσει. Αυτά τα αποτελέσματα μετρήθηκαν σε διάστημα μερικών μηνών, χωρίς να καταγραφούν οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις. Η έρευνα εξέτασε μόνο τις γνωστικές δεξιότητες και τη μνήμη, χωρίς να αξιολογήσει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Άλλες μελέτες δείχνουν ότι τα άτομα που διατηρούν υγιές σωματικό βάρος είναι πιο ανθεκτικά στις αλλαγές του εγκεφάλου που προκαλεί η νόσος Αλτσχάιμερ.

Ωστόσο, η σχέση μεταξύ των μεταβολών του βάρους και του κινδύνου για άνοια είναι περίπλοκη. Η απώλεια βάρους μπορεί να είναι ένα πρώιμο σύμπτωμα άνοιας σε ορισμένους ανθρώπους, καθώς η άνοια μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα διαχείρισης της διατροφής, οδηγώντας σε ακούσια απώλεια βάρους. Επιπλέον, η απώλεια βάρους είναι συχνή στα προχωρημένα στάδια της άνοιας, λόγω απώλειας όρεξης ή δυσκολιών στη μάσηση».

Δεν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις ότι η χαμηλή πρόσληψη συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών επηρεάζει την εξέλιξη της νόσου

Τι πρέπει να προσέξει στη διατροφή ένα άτομο που έχει ήδη διαγνωστεί με άνοια; «Έρευνες δείχνουν ότι οι ασθενείς με υψηλότερο Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI) έχουν καλύτερη πρόγνωση, γεγονός που αναδεικνύει τη σημασία της επαρκούς διατροφικής υποστήριξης. Η ενέργεια και τα θρεπτικά συστατικά παίζουν κρίσιμο ρόλο στην υγεία του εγκεφάλου. Είναι γνωστό ότι σοβαρές ελλείψεις σε μικροθρεπτικά συστατικά, όπως η θειαμίνη (Β1), το φολικό οξύ (Β9) και η βιταμίνη Β12, μπορούν να προκαλέσουν γνωστικές διαταραχές. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι ακόμη και πιο ήπιες ελλείψεις μπορεί να συμβάλλουν στην επιδείνωση της γνωστικής λειτουργίας. Επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι συγκεκριμένα διατροφικά πρότυπα μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο της άνοιας και της γνωστικής εξασθένησης, ενώ αντίθετα, μια μη ισορροπημένη διατροφή μπορεί να αυξήσει αυτόν τον κίνδυνο.

Ωστόσο, προς το παρόν, δεν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις ότι η χαμηλή πρόσληψη συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών επηρεάζει την εξέλιξη της νόσου. Παρόλα αυτά, είναι ξεκάθαρο ότι η διατροφική υποστήριξη μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση της ποιότητας ζωής και της λειτουργικότητας των ασθενών. Για αυτό, ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην διατήρηση υγιούς βάρους και στην αποφυγή του υποσιτισμού».

Δεν συστήνουμε συμπληρώματα ω-3 για πρόληψη ή διόρθωση της γνωστικής εξασθένησης

Τα ω-3 λιπαρά οξέα είναι σημαντικά για την υγεία του εγκεφάλου, καθώς αποτελούν βασικά συστατικά του, ενώ έχουν και αντιφλεγμονώδη δράση, αναφέρει ο κ. Παρασκευής, για να επισημάνει στη συνέχεια ότι υπάρχουν επιδημιολογικά δεδομένα που δείχνουν ότι η κατανάλωση ω-3 λιπαρών οξέων και ψαριών σχετίζεται με καλύτερη γνωστική λειτουργία. «Παρά ταύτα, οι μελέτες που έχουν γίνει για τα συμπληρώματα ω-3 σε άτομα με άνοια δεν έδειξαν βελτίωση στη γνωστική τους λειτουργία. Αντίθετα, φαίνεται ότι μπορεί να έχουν κάποια αποτελέσματα στα πρώιμα στάδια της γνωστικής εξασθένησης, αν και αυτό χρειάζεται περαιτέρω επιβεβαίωση.

Επομένως, με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα, δεν συστήνουμε τη χρήση συμπληρωμάτων ω-3 για τη διόρθωση της γνωστικής εξασθένησης, ή την πρόληψη περαιτέρω επιδείνωσης σε άτομα με άνοια. Αυτό που πρέπει να έχουμε υπόψη είναι ότι τα άτομα με άνοια έχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά. Άρα, είναι σημαντικό να εξετάζεται η πιθανότητα έλλειψης για κάθε άτομο ξεχωριστά. Αν δεν υπάρχει έλλειψη, τότε δεν φαίνεται να υπάρχει λόγος να καταφεύγουμε σε συγκεκριμένα συμπληρώματα, και η καλύτερη προσέγγιση είναι να εξασφαλίσουμε την επαρκή πρόσληψη όλων των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών μέσα από μια ισορροπημένη διατροφή».

Μέτρηση βάρους τουλάχιστον κάθε 3 μήνες

Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι τα άτομα με άνοια καλύπτουν τις διατροφικές τους ανάγκες, είναι το επόμενο ερώτημα που τίθεται στον διατροφολόγο.«Είναι απαραίτητο να πραγματοποιείται τακτικός έλεγχος για τον εντοπισμό του κινδύνου του υποσιτισμού. Ο υποσιτισμός συχνά υποεκτιμάται, γι’ αυτό και οι ειδικοί στον τομέα της διατροφής και οι γιατροί συμφωνούν ότι πρέπει να γίνεται τακτική αξιολόγηση, ιδιαίτερα όταν διαγιγνώσκεται κάποιος με άνοια. Η παρακολούθηση για τον υποσιτισμό πρέπει να γίνεται κατά τη διάγνωση της άνοιας και να επαναλαμβάνεται σε τακτικά διαστήματα, όπως κάθε 3-6 μήνες, ή όταν παρατηρούνται αλλαγές στην όρεξη, ή τη διατροφή. Όταν υπάρχει κάποια οξεία κατάσταση υγείας, η παρακολούθηση της διατροφικής κατάστασης πρέπει να είναι πιο συχνή.

Επιπλέον, είναι σημαντικό να παρακολουθούμε τακτικά το βάρος των ατόμων με άνοια, καθώς η απώλεια βάρους είναι ένα από τα βασικά σημάδια υποσιτισμού και επηρεάζει σημαντικά τα άτομα με ήπια έως μέτρια άνοια. Συνιστάται να γίνεται μέτρηση βάρους τουλάχιστον κάθε 3 μήνες, ενώ σε περίπτωση εμφάνισης προβλημάτων διατροφής ή υγείας, οι μετρήσεις πρέπει να είναι πιο συχνές. Στις προχωρημένες φάσεις της άνοιας, ωστόσο, η παρακολούθηση του βάρους μπορεί να προκαλέσει άσκοπη πίεση στους φροντιστές και να μην είναι τόσο χρήσιμη. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η εστίαση πρέπει να είναι στην αναγνώριση των ατομικών αναγκών του κάθε ασθενούς και στη διαμόρφωση μιας εξατομικευμένης φροντίδας για να υποστηριχτεί η διατροφή του όσο το δυνατόν περισσότερο».

Γεύση, χρώματα, υφή ποικιλία και συμμετοχή

Ένα σημείο στο οποίο δίνει έμφαση ο διατροφολόγος είναι ότι δεδομένου του υψηλού κινδύνου υποσιτισμού σε άτομα με άνοια, «θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην παροχή επαρκών ποσοτήτων ενέργειας και θρεπτικών συστατικών με τρόπο που να είναι ελκυστικός και ευχάριστος, για να διευκολυνθεί και να ενθαρρυνθεί η πρόσληψη τροφής. Τα χαρακτηριστικά όπως η εμφάνιση, η γεύση, τα χρώματα, η υφή και η ποικιλία των τροφίμων παίζουν σημαντικό ρόλο, και είναι απαραίτητο να λαμβάνονται υπόψη οι προσωπικές προτιμήσεις.

Γεύματα που βασίζονται στις ατομικές ανάγκες, επιθυμίες και πόρους, και που περιλαμβάνουν τους ασθενείς στις αποφάσεις σχετικά με τη διατροφή τους, όσο το δυνατόν περισσότερο, μπορεί να αυξήσουν την επιθυμία για φαγητό και να διατηρήσουν την ευχαρίστηση από αυτό. Εκτός από τα τακτικά γεύματα, τα σνακ πρέπει να είναι διαθέσιμα όποτε χρειαστεί και να προσφέρονται και σε άλλες ώρες της ημέρας εάν ζητηθούν, καθώς μπορεί να παρατηρηθούν αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες κατά τη διάρκεια της ημέρας».

Πρόληψη για περίπου 40% των περιπτώσεων με υγιεινό τρόπο ζωής

Σύμφωνα με τον κ. Παρασκευή, ο ρόλος της διατροφής στην πρόληψη της άνοιας είναι σημαντικός, «καθώς σύμφωνα με την Επιτροπή του Lancet για την Πρόληψη, την Παρέμβαση και την Φροντίδα της Άνοιας περίπου το 40% των περιπτώσεων άνοιας θα μπορούσαν να προληφθούν ή να καθυστερήσουν με την προσέγγιση 12 παραγόντων κινδύνου κατά τη διάρκεια της ζωής. «Και αυτοί οι παράγοντες είναι: η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, το αλκοόλ, το κάπνισμα, η κατάθλιψη και κοινωνική απομόνωση, η υψηλή χοληστερόλη, ο διαβήτης, η υπέρταση, η παχυσαρκία, η απώλεια ακοής, η απώλεια όρασης, η κρανιοεγκεφαλική κάκωση  και η ατμοσφαιρική ρύπανση».