Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Άντριους Κουμπίλιους, αρμόδιος για την Άμυνα, με δημοσίευμα στο blog  του περιγράφει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία και τις λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν για τη στήριξή της. Τα κύρια ζητήματα περιλαμβάνουν τη χαμηλή παραγωγική ικανότητα, τον κατακερματισμό στις εθνικές διαδικασίες αγοράς και τη μεγάλη εξάρτηση από μη-ευρωπαϊκούς προμηθευτές για τον αμυντικό εξοπλισμό. 

Ανταπόκριση: Γιώργος Συριόπουλος

Για να επιλυθούν αυτά τα ζητήματα, ο κ. Κουμπίλιους υπογραμμίζει την ανάγκη για συλλογική δράση σε επίπεδο ΕΕ μέσω πρωτοβουλιών κοινής αγοράς που υποστηρίζονται από κονδύλια των EDIRPA και EDIP.

Αυτά τα προγράμματα έχουν ως στόχο τη μείωση του κόστους μέσω μεγάλης κλίμακας ζήτησης καθώς και την ενθάρρυνση επενδύσεων στις βιομηχανίες ανταλλακτικών. Πρόσφατα επιτεύγματα, όπως το πρόγραμμα ASAP, έχουν δείξει ότι τέτοιες προσπάθειες μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντικές βελτιώσεις στην παραγωγή κρίσιμων υλικών.

Ωστόσο, η χρηματοδότησή τους είναι περιορισμένη μέχρι στιγμής. Η αναμενόμενη πολιτική EDIP αναμένεται να παρέχει περισσότερες δυνατότητες στήριξης αυτών των πρωτοβουλιών στο μέλλον.

Ολόκληρο το άρθρο του Λιθουανού Επιτρόπου, πρώην πρωθυπουργού

Η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία παλεύει με πολλές γνωστές προκλήσεις:

Οι παραγωγικές της ικανότητες είναι πολύ χαμηλές για να είναι έτοιμη η Ευρωπαϊκή Ένωση για τα πιο ακραία στρατιωτικά απρόοπτα, ειδικά για την κάλυψη αμυντικών αναγκών σε περιόδους πολέμου.

Οι κυβερνήσεις των κρατών μελών της ΕΕ δεν δαπανούν αρκετά για την άμυνα και, ως εκ τούτου, δεν επενδύουν στην ανάπτυξη των ικανοτήτων της αμυντικής βιομηχανίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, προμηθεύονται μόνο το 20-30% του αμυντικού εξοπλισμού τους από την αμυντική βιομηχανία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με το 65% να προέρχεται από χώρες εκτός ΕΕ.  Καθώς τα κράτη μέλη της ΕΕ αγοράζουν κυρίως αμυντικό εξοπλισμό από τρίτες χώρες, η αμυντική βιομηχανία της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγικές αγορές και σε τρίτες χώρες.

Η αγορά της αμυντικής βιομηχανίας της ΕΕ είναι σε μεγάλο βαθμό κατακερματισμένη. Όταν τα κράτη μέλη προμηθεύονται αμυντικό εξοπλισμό που παράγεται στην Ευρώπη, συνήθως επιλέγουν εξοπλισμό που παράγεται από την εγχώρια εθνική αμυντική βιομηχανία τους. Αυτός ο κατακερματισμός καθιστά ολόκληρη την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία λιγότερο ανταγωνιστική.

Ο κατακερματισμός της αμυντικής αγοράς και της βιομηχανίας δημιουργεί πρόσθετες προκλήσεις καθώς η παραγωγή κατακερματίζεται υπερβολικά, οδηγώντας σε έλλειμμα διαλειτουργικότητας και προτύπων του ΝΑΤΟ σε αμυντικό εξοπλισμό ευρωπαϊκής παραγωγής.

Η πρόκληση είναι ότι όλα αυτά τα γνωστά προβλήματα της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μπορούν να αυξηθούν μόνο εάν τα κράτη μέλη απλώς αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες από 2% σε 3% (το οποίο είναι πολύ απαραίτητο) χωρίς σημαντικές συλλογικές ενέργειες σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάπτυξη της άμυνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι αυξημένες εθνικές αμυντικές δαπάνες, χωρίς ισορροπημένα και αποτελεσματικά συλλογικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα έχουν ως αποτέλεσμα αυξημένο κατακερματισμό (που δημιουργείται από τη φύση των εθνικών αμυντικών δαπανών) της αμυντικής βιομηχανίας και της αγοράς της ΕΕ. Μακροπρόθεσμα, περισσότερα χρήματα από τους ευρωπαίους φορολογούμενους θα δαπανώνται παραδοσιακά για την προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού από τρίτες χώρες και η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία θα συνεχίσει να υποφέρει από την έλλειψη ευρωπαϊκής ζήτησης και επενδύσεων.

Γι’ αυτό, εάν υπάρχει πολιτική βούληση για βελτίωση των συνθηκών της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, πρέπει να συμφωνήσουμε ότι, ενώ η αύξηση των εθνικών αμυντικών δαπανών είναι απαραίτητη, πρέπει να συνοδεύεται από όσο το δυνατόν μεγαλύτερες δυνατότητες για συλλογικές ενέργειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής άμυνας.

Υπάρχει επείγουσα ανάγκη να εισαχθεί μια συλλογική ευρωπαϊκή διάσταση στην αμυντική βιομηχανική πολιτική των κρατών μελών της ΕΕ, η οποία παραδοσιακά βασιζόταν μόνο σε εθνικές προτεραιότητες, αποφάσεις και προμήθειες.

Εκτός από την πρόκληση των γνωστών, μακροπρόθεσμων προβλημάτων της κατακερματισμένης ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να εφαρμοστούν βιομηχανικά προγράμματα σε επίπεδο ΕΕ που θα ενθαρρύνουν την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία να είναι έτοιμη να παράγει ό,τι χρειάζεται για τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιτύχουν τους στόχους ικανότητας του ΝΑΤΟ έως το 2030.

Το πιο αποτελεσματικό συλλογικό μέσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο θα παρείχε στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία την απαραίτητη υποστήριξη, είναι η κοινή προμήθεια από τα κράτη μέλη του απαραίτητου αμυντικού εξοπλισμού.

Οι κοινές προμήθειες, που υποστηρίζονται και παρέχονται από κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμβάλλουν στην αποφυγή περαιτέρω κατακερματισμού της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, που θα μπορούσε να δημιουργηθεί από την αύξηση των εθνικών αμυντικών δαπανών.

Η κοινή προμήθεια είναι πολύ απαραίτητη για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, καθώς θα φέρει πολύ μεγαλύτερες συγκεντρωτικές απαιτήσεις και μακροπρόθεσμες συμβάσεις στη βιομηχανία, επιτρέποντάς της να αισθάνεται πιο ασφαλής στην επέκταση των γραμμών παραγωγής. Είναι επίσης απαραίτητο για τα κράτη-μέλη, καθώς λόγω της κλίμακας της συνολικής ζήτησης, η τιμή που θα πληρώσουν τα κράτη μέλη για εξοπλισμό που προμηθεύεται από κοινού θα μειωθεί σημαντικά.

Η πρόσφατη εμπειρία από την εφαρμογή του προγράμματος European Defense Industrial Reinforcement through Joint Procurement Act (EDIRPA) (300 εκατ. ευρώ ευρωπαϊκής χρηματοδότησης), που έχει σχεδιαστεί για να υποστηρίξει τις προσπάθειες των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συμμετάσχουν σε κοινές προμήθειες αμυντικού εξοπλισμού, έχει δείξει σαφή στοιχεία για τα οφέλη του. Η τιμή για τα πυρομαχικά που προμηθεύονται από κοινού στο πλαίσιο του προγράμματος EDIRPA σε ορισμένες περιπτώσεις ενδέχεται να είχε μειωθεί έως και 50% σε σύγκριση με την τιμή που θα πλήρωναν τα κράτη μέλη εάν είχαν ενεργήσει μόνα τους.

Εκτός από το πλεονέκτημα των χαμηλότερων τιμών λόγω της μεγαλύτερης κλίμακας της συνολικής ζήτησης, τα κράτη μέλη που συμμετέχουν σε κοινές προμήθειες έλαβαν πρόσθετα οφέλη από τις επιδοτήσεις EDIRPA, που αποσκοπούν στην παροχή κινήτρων στα κράτη μέλη να επιδιώξουν κοινές προμήθειες. Οι επιδοτήσεις αυτές μπορούν να φτάσουν έως και το 20% της αξίας της σύμβασης.

Τα κράτη μέλη που είναι έτοιμα να προχωρήσουν σε κοινές προμήθειες θα λάβουν δύο είδη οφελών ταυτόχρονα: χαμηλότερες τιμές για εξοπλισμό λόγω της κλίμακας της συνολικής σύμβασης και σημαντικές επιδοτήσεις κινήτρων από την EDIRPA. Θα είναι δύσκολο για τους εθνικούς ψηφοφόρους να καταλάβουν εάν οι κυβερνήσεις τους δεν αδράξουν τις ευκαιρίες κοινών προμηθειών, τις οποίες προσφέρει η EDIRPA στα κράτη μέλη για την ανάπτυξη των αμυντικών τους δυνατοτήτων, επιτρέποντας πολύ πιο αποτελεσματική δαπάνη των χρημάτων της εθνικής άμυνας.

Πολύ σύντομα, το επιτυχημένο πρόγραμμα EDIRPA θα αντικατασταθεί από το νέο πρόγραμμα Ευρωπαϊκής Πολιτικής Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP), το οποίο, όταν εγκριθεί, θα δημιουργήσει πρόσθετα εργαλεία για την υποστήριξη κοινών πρωτοβουλιών προμηθειών. Τα μεγαλύτερα κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης που διατίθενται στα προγράμματα EDIRPA και EDIP μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τη βελτίωση της κατάστασης στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία και αγορά.

Εκτός από τα προαναφερθέντα οφέλη από τις κοινές προμήθειες, τα οποία μπορεί να παράσχει το EDIRPA (EDIP), υπάρχουν δυνατότητες χρήσης μέσων EDIRPA για την ενθάρρυνση των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να πραγματοποιήσουν κοινές προμήθειες (που χρηματοδοτούνται από αυξημένες εθνικές αμυντικές δαπάνες) κυρίως από την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία και όχι από τρίτες χώρες. Το ίδιο ισχύει και για την παροχή κινήτρων για την κοινή προμήθεια ευρωπαϊκής αμυντικής παραγωγής όταν αυτή ανταποκρίνεται στα πρότυπα του ΝΑΤΟ.

Το EDIRPA (EDIP) είναι ένα ισχυρό μέσο για συλλογική δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην άμυνα, αλλά η ισχύς και η επίδρασή του εξαρτώνται από τους οικονομικούς πόρους που μπορεί να χρησιμοποιήσει. Μέχρι τώρα ήταν μόνο 300 εκατ. ευρώ και οι επιπτώσεις ήταν σημαντικές παρά τους περιορισμένους πόρους. Αν, αντί για 300 εκατ. ευρώ, υπήρχε η ευκαιρία να ενδυναμωθεί η EDIRPA με δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ, θα βελτίωνε δραματικά την κατάσταση με την ευρωπαϊκή άμυνα και την αμυντική βιομηχανία. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα μειωμένο κατακερματισμό, παραμονή αμυντικών χρημάτων στην Ευρώπη με σημαντικά αυξημένες προμήθειες από την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, μακροπρόθεσμες συμβάσεις για τη βιομηχανία και χαμηλότερες τιμές για τις εθνικές κυβερνήσεις των κρατών μελών, οδηγώντας σε περισσότερα πρότυπα του ΝΑΤΟ και λιγότερα εμπόδια για τη διαλειτουργικότητα αμυντικού εξοπλισμού.

Είναι επίσης σημαντικό να θυμόμαστε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση υλοποίησε πρόσφατα με επιτυχία το συλλογικό πρόγραμμα Act to Support Ammunition Production (ASAP) για τη στήριξη της αύξησης των παραγωγικών δυνατοτήτων των ευρωπαϊκών αμυντικών βιομηχανιών, οι οποίες, όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, παρήγαγαν τον πιο απαραίτητο αμυντικό εξοπλισμό. Το πρόγραμμα ASAP χρησιμοποίησε 500 εκατομμύρια ευρώ για να επιδοτήσει τις βιομηχανίες παραγωγής πυρομαχικών για να βοηθήσει στην επέκταση των παραγωγικών τους δυνατοτήτων, με αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Το 2023, η αμυντική βιομηχανία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπόρεσε να παράγει μόνο 300.000 φυσίγγια από τα πιο απαραίτητα πυρομαχικά. με τις επιδοτήσεις ASAP, η ευρωπαϊκή βιομηχανία είναι έτοιμη να παράγει 2 εκατομμύρια φυσίγγια μέχρι το τέλος του 2025.

Το πιο σημαντικό συμπέρασμα αυτών των σχολίων: είναι καιρός όλοι — κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η αμυντική βιομηχανία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα — να κατανοήσουν την αξιοσημείωτη προστιθέμενη αξία που μπορεί να προσφέρει η συλλογική δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην ανάπτυξη της ευρωπαϊκής άμυνας και την επείγουσα ανάγκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση να προετοιμαστεί για τα πιο ακραία στρατιωτικά απρόοπτα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της συλλογικής δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που υλοποιείται μέσω του ASAP, του EDIRPA και του επικείμενου προγράμματος EDIP. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ευρωπαϊκή Πολιτική Αμυντικής Βιομηχανίας πρέπει να εγκριθεί στο εγγύς μέλλον και η ευρωπαϊκή συλλογική δράση χρειάζεται κατάλληλη χρηματοδότηση, επειδή μόνο μια αύξηση των δαπανών εθνικής άμυνας (η οποία είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη) δεν αρκεί για την υγεία της αμυντικής και αμυντικής μας βιομηχανίας.