Νέο πολιτικό τοπίο διαμορφώνεται στη Γερμανία μετά τις κρίσιμες εκλογές που ανέδειξαν έναν νικητή και μία νικήτρια, τον Φρίντριχ Μερτς, που κέρδισε την πρωτιά, χωρίς όμως να ξεπεράσει το όριο του 30% με αποτέλεσμα ο δρόμος να είναι μακρύς μέχρι τον σχηματισμό κυβέρνησης, και την Άλις Βάιντελ, καθώς η AfD διπλασίασε τα ποσοστά της και αναδείχθηκε δεύτερο κόμμα. Μεγάλος χαμένος ο Όλαφ Σολτς που είδε την εκλογική δύναμη του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος να «ψαλιδίζεται», με ποσοστά μόλις στο 16,4%.

Ο Φρίντριχ Μερτς έχει μία καθαρή εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Οι πολιτικοί και αριθμητικοί συσχετισμοί στη νέα Bundestag δεν αφήνουν πολλές επιλογές στην αναζήτηση κυβερνητικού εταίρου: πρακτικά, την εξής μία. Τη συγκυβέρνηση με τους Σοσιαλδημοκράτες.

Ο Μερτς, δήλωσε τη Δευτέρα ότι θα επιδιώξει συνομιλίες με την κεντροαριστερά για τον γρήγορο σχηματισμό κυβέρνησης, καθώς η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με τεκτονικές αλλαγές στις διατλαντικές σχέσεις. Ο νέος Καγκελάριος, καλείται να διαχειριστεί μεγάλα στοιχήματα, που συνδέονται με το Ουκρανικό, αλλά και τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις που προκαλεί το σχέδιο Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου.

Ο ηγέτης των Χριστιανοδημοκρατών (CDU) ανέφερε ότι θα προσεγγίσει τους Σοσιαλδημοκράτες (SPD) του ηττημένου καγκελάριου Όλαφ Σολτς, με την ελπίδα να δημιουργήσει μια σταθερή κυβερνητική συμμαχία μεταξύ των δύο παραδοσιακών μεγάλων κομμάτων.

Μία συμμαχία της χριστιανικής Ένωσης με τους Σοσιαλδημοκράτες θα μπορούσε να δώσει τη λύση σύμφωνα με αναλυτές και να δημιουργήσει μια σταθερή κυβέρνηση στη χώρα. Συνολικά θα συγκεντρώσουν 329 έδρες, σε μια πεντακομματική Βουλή.

Μετά την άνοδο της AfD, ο Μερτς τόνισε ότι τα κόμματα του δημοκρατικού τόξου πρέπει να απαντήσουν στις ανησυχίες των ψηφοφόρων που στρέφονται προς τα άκρα, χαρακτηρίζοντας το ιστορικό 20% της AfD ως «την τελευταία προειδοποίηση προς τα πολιτικά κόμματα του δημοκρατικού κέντρου στη Γερμανία».

Στόχος ο σχηματισμός κυβέρνησης μέσα σε 2 μήνες

Ο 69χρονος Μερτς δήλωσε ότι θέλει να σχηματίσει κυβερνητικό συνασπισμό μέσα σε δύο μήνες, ώστε το Βερολίνο να μπορέσει να δράσει ξανά σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, ύστερα από μήνες πολιτικής παράλυσης από τη διάλυση του συνασπισμού του Σολτς στις αρχές Νοεμβρίου.

Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, αιφνιδίασε την Ευρώπη και την Ουκρανία ξεκινώντας απευθείας συνομιλίες με τη Ρωσία για τον τερματισμό του πολέμου και εκφράζοντας αμφιβολίες για τη μελλοντική δέσμευση της Αμερικής στη συμμαχία του ΝΑΤΟ. Ο Τραμπ επανέλαβε ρωσικές θέσεις σχετικά με την υποτιθέμενη ευθύνη της Ουκρανίας στην έναρξη του πολέμου, προκαλώντας ανησυχία στην Ευρώπη ότι θα μπορούσε να συμφωνήσει με τους όρους της Μόσχας.

Ο Μερτς, ένθερμος υποστηρικτής των διατλαντικών σχέσεων, δήλωσε τη Δευτέρα ότι θα επιδιώξει καλές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες υπό τον Τραμπ, αλλά είναι επίσης έτοιμος για το «χειρότερο σενάριο».

«Όλα τα σήματα που λαμβάνουμε από τις Ηνωμένες Πολιτείες δείχνουν ότι το ενδιαφέρον για την Ευρώπη μειώνεται», δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου μετά τις εκλογές.

Οι επόμενες προκλήσεις για τον Μερτς

Ο Μερτς ανέφερε επίσης ότι είχε μια «μακρά» τηλεφωνική συνομιλία με τον Εμανουέλ Μακρόν το βράδυ της Κυριακής, καθώς ο Γάλλος πρόεδρος κατευθυνόταν προς την Ουάσινγκτον για να συναντηθεί με τον Τραμπ.

«Συζητήσαμε τα θέματα που θέλει να θέσει στον Αμερικανό πρόεδρο και διαπίστωσα ότι υπάρχει απόλυτη συμφωνία μεταξύ αυτών που θέλει να πει εκείνος και αυτών που θέλω να πω εγώ», δήλωσε ο Μερτς.

Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία εισέρχεται στο τέταρτο έτος του, ο Μερτς υποσχέθηκε συνεχή στήριξη στο Κίεβο, όπου άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες συναντήθηκαν για την επέτειο από την έναρξη του πολέμου.

Στις εκλογές της Κυριακής, το μπλοκ CDU/CSU του Μερτς νίκησε άνετα το SPD του Σολτς, το οποίο σημείωσε ιστορικό χαμηλό 16%, καθώς και τους Πράσινους, που έλαβαν 11%.

Οι συντηρητικοί θα ξεκινήσουν πρώτα συνομιλίες με το SPD, αλλά χωρίς τον Σολτς, ο οποίος ζήτησε συγγνώμη για την «πικρή» ήττα και θα παραμείνει σε υπηρεσιακό ρόλο μέχρι να σχηματιστεί νέα κυβέρνηση.

Ο Μερτς θα πρέπει να διαπραγματευτεί πολιτικές και κόκκινες γραμμές με τα άλλα κόμματα, ώστε να διαμορφώσει μια κοινή πλατφόρμα για μια μελλοντική κυβερνητική συμμαχία, όπως αναφέρει το AFP.

«Αυτές είναι δύσκολες συνθήκες εκκίνησης για μια νέα γερμανική κυβέρνηση, η οποία αντιμετωπίζει τεράστιες προκλήσεις στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική», δήλωσε η Κορνέλια Βολ από τη Σχολή Hertie του Βερολίνου.

«Κάποιος θα μπορούσε να ελπίζει ότι η Γερμανία θα μπορέσει, παρόλα αυτά, να δράσει γρήγορα, ώστε να μην περιοριστεί στο να παρακολουθεί τον Τραμπ και τον Πούτιν να διαμορφώνουν το μέλλον».

Ένα από τα πιο ακανθώδη ζητήματα θα είναι ο τρόπος χρηματοδότησης των επιπλέον αμυντικών δαπανών και άλλων επειγουσών επενδύσεων, δεδομένου του συνταγματικά κατοχυρωμένου «φρένου χρέους» της Γερμανίας. Η αλλαγή του «φρένου χρέους» ή η έγκριση δαπανών που το παρακάμπτουν θα απαιτούσε πλειοψηφία δύο τρίτων, την οποία τα κεντρώα κόμματα δεν πέτυχαν στις εκλογές της Κυριακής, τονίζει το AFP.

Ο Μερτς πρότεινε το τρέχον, απερχόμενο κοινοβούλιο να εγκρίνει ένα μέτρο για επιπλέον αμυντικές δαπάνες πριν οι νέοι βουλευτές αναλάβουν τα καθήκοντά τους στα τέλη Μαρτίου.

«Έχουμε τέσσερις εβδομάδες για να το σκεφτούμε», είπε ο Μερτς.

Μπορεί ο Μερτς να φέρει την αλλαγή στη Γερμανία;

Ο πιθανός επόμενος καγκελάριος της Γερμανίας μπορεί να είναι αδύναμος από την αρχή, για διάφορους λόγους. Δεν κέρδισε ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό ψήφων. Οι περισσότεροι Γερμανοί δεν πιστεύουν ότι θα είναι σπουδαίος ηγέτης. Πολλοί από όσους ψήφισαν το κόμμα του στις εκλογές της Κυριακής δηλώνουν ότι δεν είναι ενθουσιασμένοι μαζί του προσωπικά, σημειώνουν οι New York Times σε ανάλυσή τους.

Και όμως, όπως σημειώνουν οι αρθογράφοι,  Jim Tankersley και Christopher F. Schuetzeο, ο Φρίντριχ Μερτς θα αναλάβει το κορυφαίο πόστο στη Γερμανία με μια άμεση ευκαιρία να γίνει ο πιο επιδραστικός καγκελάριος παγκοσμίως από την εποχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της ακμής της μακροχρόνιας αντιπάλου του, Άνγκελα Μέρκελ.

Υπάρχουν δύο λόγοι γι’ αυτό. Ο ένας είναι ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, του οποίου οι απειλές να εγκαταλείψει στρατιωτικά την Ευρώπη και να την παρακάμψει στις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία για τον πόλεμο στην Ουκρανία δίνουν στον Μερτς έναν άμεσο αντίπαλο στη διεθνή σκηνή. Ο άλλος είναι το τολμηρό, μερικές φορές παρορμητικό στυλ του, που τον έφερε στην πόρτα της καγκελαρίας, παρότι κάποιες φορές αποξένωσε φίλους και αντιπάλους στην πορεία.

Την επόμενη μέρα μετά τη νίκη του Φρίντριχ Μερτς και των Χριστιανοδημοκρατών στις εκλογές, και το δικαίωμα να σχηματίσουν την επόμενη κυβέρνηση της χώρας, το μεγάλο ερώτημα στη Γερμανία ήταν αν θα μπορούσε ο νέος καγκελάριος να φέρει τη δραματική αλλαγή που οι ψηφοφόροι δήλωσαν ότι επιθυμούν.

Οι έρευνες σε ψηφοφόρους την Κυριακή έδειξαν ευρεία ανησυχία για την οικονομία της χώρας, η οποία παρουσιάζει στασιμότητα στην ανάπτυξη και υψηλό κόστος ζωής, καθώς και βαθιές διαιρέσεις στο ευαίσθητο ζήτημα της μετανάστευσης από τη Μέση Ανατολή και άλλες περιοχές.

Έδειξαν επίσης ότι πολλοί Γερμανοί φοβούνται πως είναι ευάλωτοι σε απειλές ασφαλείας από τη Ρωσία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, μέσα σε μια παγκόσμια τάξη πραγμάτων που αλλάζει λόγω του Τραμπ.

Ο Μερτς ξεκινά με ένα πλεονέκτημα στην προσπάθειά του να αντιμετωπίσει αυτές τις ανησυχίες. Η τελική κατανομή των εδρών στο κοινοβούλιο του επιτρέπει να σχηματίσει έναν δικομματικό συνασπισμό με τους Σοσιαλδημοκράτες, αποφεύγοντας έναν πιο δύσκολο ή ασταθή τρικομματικό συνασπισμό. Ο Μερτς δήλωσε ότι ελπίζει να ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις μέχρι το Πάσχα, σε λιγότερο από δύο μήνες, κάτι που θα ήταν σχετικά γρήγορο για το παραδοσιακά αργό γερμανικό πολιτικό σύστημα.

Η ανάγκη να κινηθεί γρήγορα

Ωστόσο, αναλυτές προειδοποιούν ότι ίσως χρειαστεί να κινηθεί ακόμη πιο γρήγορα, όπως αναφέρουν οι New York Times.

«Ο Φρίντριχ Μερτς έχει μόνο αυτή τη μία ευκαιρία», δήλωσε η Αντρέα Ρεμέλε, κοσμήτορας και καθηγήτρια στο Hertie School, ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο στο Βερολίνο. «Πρέπει να πετύχει, και το ξέρει».

Ο Μερτς είναι επιχειρηματίας, κάτοχος άδειας πιλότου και διεκδικητής της καγκελαρίας εδώ και χρόνια. Έχτισε μια προσωπική περιουσία, αρχικά ως δικηγόρος και λομπίστας, και αργότερα ως πρόεδρος του εποπτικού συμβουλίου της γερμανικής θυγατρικής της BlackRock, του αμερικανικού επενδυτικού κολοσσού.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, έχασε μια εσωκομματική μάχη για την ηγεσία των Χριστιανοδημοκρατών από την Άνγκελα Μέρκελ, η οποία στη συνέχεια κέρδισε τέσσερις θητείες ως καγκελάριος. Επέστρεψε στην πολιτική όταν η Μέρκελ ανακοίνωσε ότι θα αποχωρήσει, αλλά το κόμμα υπέστη μια απρόσμενη ήττα το 2021 από τον Όλαφ Σολτς και τους κεντροαριστερούς Σοσιαλδημοκράτες.

«Παλιά, γύριζε σπίτι το βράδυ», είπε η σύζυγός του, Σαρλότ, μπροστά στους συγκεντρωμένους οπαδούς τους που ξέσπασαν σε γέλια την Παρασκευή στην πόλη Όμπερχαουζεν, στη δυτική Γερμανία. «Τώρα, αν θέλω να τον δω, πρέπει να μπω στο Instagram ή να ανοίξω την τηλεόραση».

Είναι ένας άνθρωπος με σαρκαστικό πνεύμα, που μερικές φορές φαίνεται να απολαμβάνει να «στρίβει το μαχαίρι» στη ρητορική του. Στην Όμπερχαουζεν, σταμάτησε στη μέση της ομιλίας του για να κατακρίνει επανειλημμένα τον Ρόμπερτ Χάμπεκ, τον υποψήφιο καγκελάριο του Πράσινου Κόμματος και νυν υπουργό Οικονομίας. Ο Χάμπεκ βρισκόταν τότε στην τέταρτη θέση στις δημοσκοπήσεις.

Ο Μερτς συχνά λέει πράγματα που πολλοί Γερμανοί ηγέτες σκέφτονται, αλλά προτιμούν να μην πουν δημόσια. Όλο και περισσότερο, εφαρμόζει αυτή την τακτική σε σχόλια για τον Τραμπ. Την περασμένη εβδομάδα, αναρωτήθηκε αν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα παραμείνουν δημοκρατία ή αν το ΝΑΤΟ θα πάψει να υπάρχει. Σε τηλεοπτική συζήτηση την Κυριακή, αφού έκλεισαν οι κάλπες, δήλωσε ότι «είναι σαφές πως αυτή η κυβέρνηση είναι σε μεγάλο βαθμό αδιάφορη για το μέλλον της Ευρώπης».

To πολιτικό ρίσκο που του κόστισε

Αναλυτές και πολιτικοί περιγράφουν τον Μερτς ως υποστηρικτή τολμηρών κινήσεων και θαρραλέων υποσχέσεων, που δεν αποδίδουν πάντα. Κέρδισε την ηγεσία του κόμματός του εν μέρει υποσχόμενος ότι θα μειώσει στο μισό τη στήριξη των ψηφοφόρων προς το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD). Αντίθετα, το κόμμα αυτό διπλασίασε το ποσοστό του στις εκλογές της Κυριακής σε σύγκριση με τις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές.

Τον Ιανουάριο, ενώ προηγούνταν άνετα στις δημοσκοπήσεις αλλά ανησυχούσε για την άνοδο του AfD, ο Μερτς πήρε ένα πολιτικό ρίσκο. Έχοντας ήδη μετατοπίσει τους Χριστιανοδημοκράτες προς τα δεξιά στο ζήτημα της μετανάστευσης, προκάλεσε ψηφοφορία στο κοινοβούλιο για ένα πακέτο αυστηρών μέτρων κατά των μεταναστών. Ήξερε ότι το πακέτο μπορούσε να περάσει μόνο με ψήφους από το AfD, το οποίο έχει την αντιμετώπιση της μετανάστευσης ως βασικό θέμα στην ατζέντα του. Η κίνηση αυτή έσπασε ένα ταμπού δεκαετιών στη γερμανική πολιτική, σημειώνουν οι New York Times.

Ακολούθησαν διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα. Αρχικά, οι Χριστιανοδημοκράτες φάνηκε να μην υφίστανται σημαντική ζημιά από αυτό, αλλά τελικά κέρδισαν μικρότερο ποσοστό από ό,τι προέβλεπαν οι δημοσκοπήσεις πριν από αυτή την κίνηση.

Η εξέλιξη αυτή ενίσχυσε το παραδοσιακό κόμμα της Aριστεράς, Die Linke, το οποίο πήρε ψήφους από το πιο κεντροαριστερό Πράσινο Κόμμα.

Αυτή η μετατόπιση κατέληξε να βλάψει τον Μερτς. Δεν μπόρεσε να σχηματίσει δικομματικό συνασπισμό με τους Πράσινους, μειώνοντας έτσι τη διαπραγματευτική του ισχύ απέναντι στους Σοσιαλδημοκράτες για υπουργικές θέσεις και προτεινόμενα νομοσχέδια.

Επιπλέον, ίσως να μην έχει πλέον την απαιτούμενη πλειοψηφία στο νέο κοινοβούλιο για να περάσει μια βασική του προτεραιότητα — μια μεγάλη αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, χρηματοδοτούμενη από αύξηση του δημόσιου δανεισμού, η οποία απαιτεί πλειοψηφία δύο τρίτων για να εγκριθεί.