Το Δικταίο Άντρο, ή Σπήλαιο του Ψυχρού, βρίσκεται στην Κρήτη και θεωρείται η γενέτειρα του Δία σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία. Σε υψόμετρο 1.025 μέτρων, το σπήλαιο έχει έκταση 2.200 τ.μ.
και πλούσιο διάκοσμο από σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Η ιστορία του συνδέεται με μύθους που αναφέρουν τη γέννηση του Δία από τη Ρέα, την ανατροφή του από τους Κουρήτες και άλλους θρύλους που περιλαμβάνουν τον βασιλιά Μίνωα και τις Άρπυιες.
Παρά τις ανασκαφές που έγιναν, πολλά σημαντικά ευρήματα έχουν χαθεί, και σήμερα το σπήλαιο προσελκύει επισκέπτες λόγω της μυθολογικής του σημασίας και της φυσικής του ομορφιάς.
Πιο αναλυτικά:
Το Δικταίο Άντρο της Κρήτης, γνωστό και ως Σπήλαιο του Ψυχρού, συνδέεται άρρηκτα με την ελληνική μυθολογία, καθώς θεωρείται η γενέτειρα του Δία.
Το σπήλαιο βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της οροσειράς Δίκτη, πάνω από το χωριό Ψυχρό (στο δήμο Οροπεδίου Λασιθίου), σε υψόμετρο 1.025 μέτρων, ενώ έχει μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Έχει έκταση 2.200 τ.μ., ενώ το συνολικό μήκος της επισκέψιμης διαδρομής είναι 250 μ. Στο εσωτερικό του υπάρχει πλούσιος διάκοσμος σταλακτιτών, σταλαγμιτών καθώς και μία γραφική λίμνη.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, κάτοικοι της περιοχής ανακάλυψαν στο σπήλαιο πολλά αρχαιολογικά αντικείμενα. Από τότε άρχισε ένας κύκλος ανασκαφών μέσα στο σπήλαιο, αλλά περιορισμένης έκτασης. Τα περισσότερα ευρήματα προέρχονται από λαθρανασκαφές και φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου και της Οξφόρδης. Δυστυχώς, επειδή το σπήλαιο ήταν ανοικτό, στο πέρασμα των αιώνων, πολλά σημαντικά αντικείμενα πιστεύεται ότι έχουν αφαιρεθεί.
Τι αναφέρουν οι μύθοι για την σπηλιά
Οι περισσότεροι μελετητές ταυτίζουν το Σπήλαιο Ψυχρού με το γνωστό από τη μυθολογία «Δικταίον Αντρον», όπως το αναφέρει ο αρχαίος ραψωδός και ποιητής Ησίοδος, όπου γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας με την βοήθεια της Αμάλθειας και των Κουρητών. Γι’αυτό το λόγο, εξάλλου, αποκαλείται και ως η «Βηθλεέμ του Αρχαίου Κόσμου».
Σύμφωνα με το μύθο, υπήρχε ένας χρησμός που έλεγε ότι ο Κρόνος θα σκοτωθεί από το γιο του, γι΄αυτό και ο Κρόνος έτρωγε τα παιδιά του για να προστατευτεί. Έτσι, η Ρέα κατέφυγε στο Δικταίον Άντρο για να γεννήσει τον πατέρα όλων των θεών, το Δία, κρυφά από το Κρόνο. Η Ρέα ξεγέλασε το Κρόνο και, αντί για το βρέφος, του έδωσε να κατασπαράξει ένα βράχο τυλιγμένο στα σπάργανα του μωρού. Στη συνέχεια άφησε τον Δία εκεί στο σπήλαιο για να τον αναθρέψουν οι Δικταίοι Κουρήτες, με τη φροντίδα της κατσίκας Αμάλθειας και της νύμφης Μέλισσας.
Σύμφωνα μ’ έναν άλλο μύθο, στο σπήλαιο κάποτε απαγορευόταν η είσοδος σε θνητούς. Ωστόσο, στο σπήλαιο φώλιαζαν μέλισσες, οι οποίες είχαν παράγει πάρα πολύ μέλι. Αψηφώντας την απαγόρευση τέσσερις φίλοι, ο Λάιος, ο Κέρβερος, ο Κούκουλος και ο Αίγλιος, μπήκαν στο σπήλαιο για να πάρουν το μέλι. Φόρεσαν χάλκινες πανοπλίες, για να αποφύγουν τα τσιμπήματα και μπήκαν. Τότε, στο σπήλαιο βρήκαν τα σπάργανα από τη γέννηση του Δία. Ο Δίας τότε εξοργίστηκε και τους κατακεραύνωσε. Επειδή, όμως μέσα στη σπηλιά δεν μπορούσε κανείς να πεθάνει, η Θέμις και οι Μοίρες μεταμόρφωσαν τους τέσσερις φίλους σε πουλιά, οι οποίοι σήμερα είναι οι λάιοι, οι κέρβεροι, οι κούκοι και οι γλαύκες.
Ένας δευτερεύων θρύλος θέλει το βασιλιά Μίνωα να γεννήθηκε στην ίδια σπηλιά με το Δία, δηλαδή στο Δικταίον Άντρο.
Ένας ακόμη μύθος αναφέρει ότι ο Μίνωας ερχόταν στο Δικταίο Άντρο κάθε εννιά χρόνια, ή κατ’ άλλους κάθε χρόνο, και συναντούσε τον πατέρα του τον Δία προκειμένου να του υπαγορεύει τις σοφές εντολές του.
Επίσης, μια παραλλαγή του γνωστού μύθου της Ευρώπης, αναφέρει ότι όταν ο Δίας, με τη μορφή ταύρου, έκλεψε την Ευρώπη από τη Φοινίκη, την πήρε μαζί του στο Δικταίο Άντρο, κι όχι στη Γόρτυνα. Εκεί της αποκάλυψε το πραγματικό του πρόσωπο και συνευρέθηκαν. Η συνεύρεση τους είχε ως αποτέλεσμα τη γέννηση του Μίνωα, του Ραδάμανθυ και του Σαρπηδόνα.
Όπως αναφέρει η παράδοση, το Δικταίο Άντρο είναι το μαγικό σπήλαιο που αποκοιμήθηκε ο σοφός προφήτης και μάντης, Επιμενίδης για 57 χρόνια.
Μετά την αφύπνιση του, είχε την ίδια ηλικία αλλά είχε αποκτήσει θεϊκή σοφία και γνώση.
Παράλληλα, σύμφωνα με τη μυθολογία, το Δικταίο Άντρο ήταν η σπηλιά, όπου κατοικούσαν οι Άρπυιες. Οι Άρπυιες ήταν θηλυκά τέρατα με μορφή πουλιών και με κεφάλι γυναίκας που ήταν οι αγγελιαφόροι του Άδη.
