Οι ανασκαφές στην ακρόπολη της Αμφίπολης αποκαλύπτουν σημαντικά ευρήματα, όπως ένα ανθρώπινο δόντι παιδιού και μια πήλινη ανάγλυφη κεφαλή του Ασκληπιού, που προσφέρουν πολύτιμα στοιχεία για τη σύνδεση της αρχαίας πόλης με άλλες διοικητικές και θρησκευτικές κεντρικές περιοχές της Ελλάδας. Ο καθηγητής Δημήτρης Δαμάσκος, κατά τη διάρκεια επιστημονικής συνάντησης, ανέφερε ότι τα ευρήματα χρονολογούνται στον 4ο αι.
π.Χ. και υποδεικνύουν πιθανή λατρεία της θεάς Άρτεμης, με ενδείξεις για διαβατήριες τελετές.
Παρά την έλλειψη επιγραφικών στοιχείων, η ανακάλυψη της κεφαλής του Ασκληπιού ενισχύει τη σύνδεση με τη λατρεία της Άρτεμης, αν και απαιτούνται περαιτέρω έρευνες για την πλήρη ταυτοποίηση του ιερού.
Πιο αναλυτικά:
Οι ανασκαφές στην ακρόπολη της Αμφίπολης, στο κέντρο της αρχαίας φημισμένης πόλης της Μακεδονίας, με θέα στον ποταμό Στρυμόνα και στο χρυσοφόρο Παγγαίο, συνεχίζει να φέρνει στο φως σημαντικά ευρήματα, προσφέροντας ταυτόχρονα στους αρχαιολόγους ενδιαφέροντα στοιχεία για την σύνδεση της αρχαίας πόλης με άλλα σημαντικά διοικητικά και θρησκευτικά κέντρα ανά την Ελλάδα.
Ο καθηγητής Κλασσικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών Δημήτρης Δαμάσκος στη διάρκεια της ετήσιας διήμερης επιστημονικής συνάντησης που πραγματοποιείται στην Θεσσαλονίκη, για το αρχαιολογικό έργο στην Μακεδονία και τη Θράκη, αναφέρθηκε στις ανασκαφές της προηγούμενης χρονιάς που πραγματοποιείται στην ακρόπολη της Αμφίπολης.
Πρόκειται για μία συστηματική ανασκαφή που ξεκίνησε το 2019 και διενεργείται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών υπό την καθοδήγηση σήμερα της προϊσταμένης της Εφορείας Δρ. Δημητρίας Μαλαμίδου και του Πανεπιστημίου Πατρών.
Η ανεύρεση ενός ανθρώπινου δοντιού από παιδί στην αρχή της εφηβείας, ενός ακέραιου μικρού ειδώλιου ταύρου με διαμπερή οπή στο σώμα του και μίας μικρής πήλινης ανάγλυφης κεφαλής του Ασκληπιού, συγκαταλέγονται στα ευρήματα της περσινής ανασκαφής, τα οποία παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Ο καθηγητής Δαμάσκος υπογράμμισε ότι κατά την ανασκαφική περίοδο του 2024 η έρευνα επικεντρώθηκε δυτικά της πρωτοβυζαντινής Βασιλικής Γ’, εκεί όπου έχει αποκαλυφθεί ένα επίμηκες ορθογώνιο κτήριο, με ισχυρούς τοίχους των οποίων σώζονται οι κατώτεροι δόμοι από μεγάλες καλοπελεκημένες πωροπλίνθους. Να σημειωθεί ότι από το κτίσμα σώζεται μόνο το δυτικό τμήμα του, ενώ το υπόλοιπο έχει καταστραφεί από τη Βασιλική. Τα έως τώρα ευρήματα χρονολογούνται στην αρχική φάση ανέγερσης μέσα στον 4ο αι. π.Χ.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Κλασσικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, το είδος των συγκεντρώσεων των ευρημάτων (τμήματα πήλινων γυναικείων ειδωλίων, τμήματα από πήλινες μήτρες ειδωλίων, πλήθος οστρέων, οστών μικρών ζώων και ψαριών σε επίχωση πλούσια σε κάρβουνα και υπολείμματα καύσης), σε συνδυασμό με τα έως τώρα ευρήματα προηγούμενων ανασκαφικών περιόδων, επιτρέπουν την αναγνώριση μιας λατρευτικής λειτουργίας του χώρου όπου πραγματοποιούνταν οι ανασκαφικές εργασίες.
Λατρεία της Ταυροπόλου Αρτέμιδας στην Αμφίπολη;
«Η συνολική εικόνα του ανεσκαμμένου χώρου, έτσι όπως διαμορφώνεται έως σήμερα», σημείωσε στην παρουσίασή του ο κ. Δαμάσκος, «αφορά ένα λατρευτικό κτίσμα που ανοικοδομήθηκε μέσα στον 4ο αι. π.Χ., και από τα κινητά ευρήματα συνάγεται ότι πιθανότατα ήταν αφιερωμένο σε γυναικεία θεότητα. Η άποψη αυτή βασίζεται σε πλήθος γυναικείων ειδωλίων, αλλά και σε ενδείξεις που σχετίζονται με λατρεία σχετική με διαβατήριες τελετές. Πέρυσι, είχαμε προτείνει την πιθανή ταύτιση του χώρου με Μητρώο. Δεν αποκλείεται ωστόσο και η περίπτωση της Αρτέμιδος Ταυροπόλου, λαμβάνοντας υπόψη και τα παλαιότερα ευρήματα από την ευρύτερη περιοχή των πρωτοβυζαντινών εκκλησιών».
«Στις μεταγενέστερες επιχώσεις της Βασιλικής Γ’», συνέχισε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών, «βρέθηκε κορμός ‘Αρτεμης, η κατάσταση του οποίου δεν επιτρέπει μία ασφαλή χρονολόγηση. Τα ευρήματα από τις δύο αποθέσεις στο λατρευτικό κτίσμα που βρέθηκαν το 2019 και το 2022 μπορούν να παραπέμψουν σε λατρεία της θεάς Άρτεμης: η προτομή αλόγου και ένα όστρεο συνδέονται με τη λατρεία της Ταυροπόλου ως θεότητας με την ιδιότητα της προστάτιδας των νεαρών κοριτσιών στην είσοδο της εφηβείας. Το πλήθος, άλλωστε, των όστρεων δυτικά του κτίσματος παραπέμπει και σε αυτήν τη χρήση, στην απόθεση τους, δηλαδή, στον χώρο από μικρές κοπέλες μετά από πιθανά γεύματα, δεδομένου ότι ο τύπος αυτός των όστρεων συμβολίζει και την έναρξη της εμμήνου ρύσης. Προς την ίδια κατεύθυνση ερμηνεύεται το φετινό σπάνιο εύρημα σε μη ταφικό περιεχόμενο του παιδικού δοντιού, αφιέρωμα στην προστάτιδα θεότητα».
Σε ό,τι αφορά τώρα την εικονογραφία της λατρευόμενης θεότητας, και λόγω της έλλειψης προς το παρόν επιγραφικών στοιχείων που θα πιστοποιούσαν με πλήρη βεβαιότητα την ταυτότητα της, ο καθηγητής Δημήτρης Δαμάσκος επισημαίνει πως η ανεύρεση φέτος της μικρής κεφαλής του Ασκληπιού εξηγείται πλήρως στο λατρευτικό πλαίσιο της Άρτεμης.
Η θεά Άρτεμης», επισημαίνει, «ως αδερφή του πατέρα του Ασκληπιού, τον Απόλλωνα, εμφανίζεται συχνά μαζί με τον Ασκληπιό. Στην ίδια την Αμφίπολη, μάλιστα, σε ανασκαφή μέσα στο σημερινό χωριό μιας μεγάλης αρχαίας οικίας στους πρόποδες της ακρόπολης, βρέθηκαν μαζί δύο μαρμάρινοι κορμοί ελληνιστικών γλυπτών της Άρτεμης και του Ασκληπιού. Πέραν του Ασκληπιού, στην περσινή ανασκαφή του αποθέτη με τους απανθρακωμένους καρπούς βρέθηκε επίσης και πήλινο αγαλμάτιο Πανός, στοιχείο ενισχυτικό της λατρείας της θεάς».
«Όλα τα παραπάνω δεν μπορούν να θεωρηθούν ότι ταυτίζουν με πλήρη βεβαιότητα το ιερό με το Ταυροπόλιο, δεδομένου ότι έως τώρα δεν έχει αποκαλυφθεί σε κλειστό ανασκαφικό στρώμα επιγραφή, ή οποιοδήποτε άλλο εύρημα, που θα τεκμηρίωνε με ασφάλεια την όποια ταύτιση. Οι ήδη ανευρεθείσες επιγραφές από τις παλαιότερες ανασκαφές στην ακρόπολη που αναφέρουν το Ταυροπόλιο έχουν εντοπιστεί, και αυτές, σε μεταγενέστερες, βυζαντινές επιχώσεις, και χρονολογούνται από τα πρώιμα ελληνιστικά χρόνια έως και τον 1ο αι. μ.Χ.», υπογράμμισε ο κ. Δαμάσκος.
