Το εκκλησάκι της Αγίας Θεοδώρας, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Βάστας στην Αρκαδία, είναι γνωστό για το μοναδικό φαινόμενο των 17 δέντρων που αναπτύσσονται πάνω από τη στέγη του. Χτισμένο τον 12ο αιώνα, το ναΐδριο προσελκύει πλήθος πιστών κάθε χρόνο, ιδιαίτερα στις 11 Σεπτεμβρίου, ημέρα της μνήμης της Αγίας.
Οι δύο εκδοχές της ιστορίας της Θεοδώρας περιγράφουν είτε μια πριγκίπισσα που δολοφονήθηκε είτε μια γυναίκα που μεταμφιέστηκε σε άνδρα και εκτελέστηκε. Το 1996, μελέτες αποκάλυψαν ότι οι ρίζες των δέντρων ενισχύουν τη στατικότητα του κτίσματος, ενώ οι τελευταίες εργασίες αποκατάστασης διασφάλισαν τη διατήρηση του ναού και των δέντρων του.
Πιο αναλυτικά:
Το γραφικό εκκλησάκι της Αγίας Θεοδώρας προσελκύει κάθε χρόνο χιλιάδες πιστούς που θέλουν να προσκυνήσουν και να θαυμάσουν από κοντά ένα εντυπωσιακό φαινόμενο.
Το όμορφο εκκλησάκι της Αγίας Θεοδώρας βρίσκεται κοντά στο χωριό Βάστας του νομού Αρκαδίας σε μια κατάφυτη ειδυλλιακή ρεματιά με πυκνό δάσος από θεόρατες βελανιδιές.
Ο Βάστας είναι χωριό που είναι χτισμένο σε υψόμετρο 860 μέτρων στις νότιες πλαγιές του Λύκαιου, ενώ ανήκει διοικητικά στο Δήμο Μεγαλόπολης.
Πάνω από την την στέγη της βυζαντινής εκκλησίας, που ανεγέρθηκε τον 12ο αιώνα μ.Χ. ξεπηδούν 17 δέντρα, φθάνοντας σε ύψος 20 μέτρων. Οι δε ρίζες των πλατανιών δεν φαίνονται πουθενά και ως εκ τούτου, οι προσκυνητές αντικρίζουν μόνο τους κορμούς και τα κλαδιά.
Η μνήμη της Αγίας Θεοδώρας της Βάστας Πελοποννήσου τιμάται κάθε χρόνο στις 11 Σεπτεμβρίου και ο αριθμός των δέντρων δεν θεωρείται τυχαίος, καθώς αντιστοιχεί στα χρόνια της. Για το τέλος της υπάρχουν δύο εκδοχές:
Η πρώτη υποστηρίζει πως ήταν κόρη του Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Η’ της Μακεδονικής δυναστείας και βασίλεψε σαν άντρας για έναν χρόνο. Τη διαδέχτηκε ο Μιχαήλ ΣΤ’, ο Στρατιωτικός. Ο ίδιος υποστήριξε πως αρρώστησε και πέθανε, ενώ υπήρχαν υποψίες πως τη δολοφόνησε και την ενταφίασε στο σημείο που υπάρχει σήμερα ο ναός. Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή, η Θεοδώρα καταγόταν από μία φτωχή οικογένεια και ήταν το μεγαλύτερο τέκνο της. Λόγω της οικονομικής ανέχειας της οικογένειας, αναγκάστηκε να μεταμφιεστεί σε άνδρα και να υπηρετήσει ως μισθοφόρος στρατιώτης.
Τότε την ερωτεύτηκε, ως άνδρα, μία νεαρή κοπέλα κι επειδή δεν υπήρξε ανταπόκριση, η νεαρή τον (την, ουσιαστικά) κατηγόρησε ότι την είχε αφήσει έγκυο. Το τέλος της ήταν προδιαγεγραμμένο.Και στις δύο ιστορίες, η Θεοδώρα που ήταν ιδιαίτερα θεοσεβούμενη, παρακάλεσε τον Θεό, πριν τον αποκεφαλισμό της, οι τρίχες του κεφαλιού της να γίνουν δέντρα, το αίμα της ποτάμι για να τα ποτίζει και το σώμα της ναός.
To μυστήριο με τα 17 δέντρα
Το 1996, το εργαστήριο Γεωφυσικής του Πανεπιστημίου της Πάτρας κλήθηκε από τη Διεύθυνση Αναστηλώσεων Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων να μελετήσει το διατηρητέο κτίσμα, ώστε να προβεί στη συνέχεια η Διεύθυνση στην αποκατάστασή του.
Χρησιμοποιώντας τομογραφία γεωραντάρ και ηλεκτρική τομογραφία οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το δίκτυο των ριζών ενισχύει την στατικότητα του κτίσματος, ισορροπώντας το φορτίο της στέγης. Έτσι, οι ρίζες διείσδυσαν στους πέτρινους τοίχους δημιουργώντας κενά, μέσω των οποίων έφθασαν στο έδαφος, ενώ οι κορμοί και τα κλαδιά αναρριχήθηκαν, βρίσκοντας διέξοδο από τη στέγη.
Η Αγία Θεοδώρα μπήκε στο βιβλίο με τα ρεκόρ Γκίνες ως «θαυμαστό ναΐδριο». Οι τελευταίες εργασίες αποκατάστασης έλαβαν χώρα μεταξύ 1998 και 1999. Προκειμένου να μην ξεραθούν οι ρίζες των δέντρων, ο καθαρισμός και η αρμολόγηση της τοιχοποιίας έγιναν χωρίς τσιμεντενέσεις.
Για την προστασία των τοιχογραφιών από την υγρασία καθαρίστηκε η οροφή από τα στρώματα χώματος και φύλλων που υπήρχε και τοποθετήθηκε ασφαλτόπανο με κολάρο γύρω από κάθε δέντρο, πολύ προσεχτικά για να μην τραυματίσουν τις ρίζες, ώστε να περιοριστεί στο ελάχιστο η υγρασία που περνάει κάτω από αυτά. Τέλος, τοποθετήθηκε σκεπή από σχιστόπλακες.
