Νέες προκλήσεις για τους Έλληνες παραγωγούς και τις επιχειρήσεις του ελαιόλαδου φέρνουν οι δασμοί που επέβαλε ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ στα εισαγόμενα προϊόντα στις ΗΠΑ.

Συγκεκριμένα, οι δασμοί Τραμπ ύψους 20% στην Ευρώπη δημιουργούν τεράστια αβεβαιότητα στην ελληνική αγορά του ελαιόλαδου, οι επιχειρήσεις της οποίας εξάγουν 7-8 χιλιάδες τόνους ελαιόλαδου στις ΗΠΑ.

«Οι ελληνικές εξαγωγές ανέρχονται γύρω στο 20-21% των συνολικών εξαγωγών συσκευασμένου ελαιόλαδου», ανέφερε χθες (8.4.2025) ο πρόεδρος της ΕΔΟΕ και CEO της ΕΛΣΑΠ, Μανώλης Γιαννούλης, στο συνέδριο «Βρώσιμα Έλαια: Διεθνής Αγορά, Βιομηχανία και Έρευνα», το οποίο διοργανώθηκε από τις εταιρείες Μύλοι Σόγιας και Ελληνικά Εκλεκτά Έλαια.

Στο συνέδριο παρευρέθηκε και ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Γιώργος Στρατάκος, ο οποίος τόνισε ότι «η ελληνική κυβέρνηση εργάζεται συστηματικά προκειμένου να περιορίσει τις δυσμενείς επιπτώσεις στις εξαγωγές προϊόντων του πρωτογενούς τομέα προς τις ΗΠΑ, που θα προκύψουν από τους δασμούς που επέβαλε ο Τραμπ». Ειδικότερα, τα προγράμματα που υλοποιούνται κατά την τρέχουσα περίοδο στον τομέα του ελαιόλαδου είναι 4, με συνολικό προϋπολογισμό που αγγίζει τα 6,5 εκατ. ευρώ.

«Όσον αφορά τους δασμούς», συνέχισε ο κ. Στρατάκος, «η Ελλάδα επιμένει να έχουμε μια ενιαία αντίδραση ως Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία θα εξειδικευτεί τις επόμενες εβδομάδες. Το βέβαιο είναι ότι θα αγωνιστούμε να υπερασπιστούμε τα εθνικά μας συμφέροντα». 

Ο ίδιος συνέχισε λέγοντας ότι «ο ελληνικός ελαιοκομικός τομέας αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις, οι οποίες απαιτούν την ανάπτυξη ειδικών στρατηγικών για να ξεπεραστούν και να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα και η ανθεκτικότητα του τομέα. Στο υπουργείο εργαζόμαστε εντατικά και πάντα σε συνεργασία με τους εκπροσώπους του κλάδου, ώστε να εξασφαλίσουμε όλα εκείνα τα εργαλεία και να χαράξουμε όλες τις πολιτικές που θα συντελέσουν στην επίτευξη των κοινών μας στόχων, δηλαδή στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών αγροτικών προϊόντων και στην επίτευξη βιωσιμότητας στους Έλληνες αγρότες και μεταποιητές».

Σχολιάζοντας τους δασμούς, ο Διευθυντής Αγορών της εταιρείας Μύλοι Σόγιας, Χρήστος Πρέντος, σημείωσε ότι «θα πρέπει να παρακολουθούμε στενά την εξέλιξη των παραγωγών του 2025-2026, την τιμή του πετρελαίου, τις ισοτιμίες, τα γεωπολιτικά όπως και τον εμπορικό πόλεμο που έχει ξεσπάσει μεταξύ ΗΠΑ, Κίνας και ΕΕ».

«Ειδικά, η επιβολή δασμών και οι πόλεμοι έχουν δημιουργήσει μεγάλη αστάθεια και ανισορροπία στις τιμές των σπορέλαιων στις χώρες, έχουν περιορίσει ή αυξήσει την κατανάλωση, έχουν αλλάξει την ροή της μετακίνησης των εμπορευμάτων και πάνω από όλα έχουν μειώσει την εμπιστοσύνη του εμπορικού κόσμου να διατηρεί επαρκή αποθέματα για την απρόσκοπτη και αποτελεσματική λειτουργία της αλυσίδας προμηθευτή μεταποιητή και τελικού καταναλωτή», σχολίασε ο ίδιος.

Οι μεγαλύτεροι παίκτες στην παγκόσμια ελαιοπαραγωγή 

Η μέση παγκόσμια παραγωγή ελαιόλαδου έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία 60-65 χρόνια, με τον όγκο της παραγωγής να διαμορφώνεται πλέον σε 3 εκατ. τόνους έναντι 1 εκατ. τόνων την δεκαετία του 1960.

Η μεγαλύτερη παραγωγός χώρα ελαιόλαδου είναι η Ισπανία, με μερίδιο 35% περίπου της παγκόσμιας παραγωγής και ακολουθούν η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα. Συνολικά, αυτές οι 4 χώρες παράγουν το 60% της παγκόσμιας παραγωγής, ενώ στις υπόλοιπες χώρες της λεκάνης της Μεσογείου (Τουρκία, Τυνησία, Μαρόκο, Αλγερία, Αίγυπτος, Ιορδανία, Συρία, Ισραήλ) ανήκει το 30% περίπου.

Επομένως, από τους 3 εκατ. τόνους ελαιόλαδου της μέσης ετήσιας παραγωγής, στην λεκάνη της Μεσογείου παράγεται το 90% περίπου, δηλαδή οι 2,7 εκατ. τόνοι.

«Ο Αμερικανός καταναλώνει περίπου 370 χιλιάδες τόνους ελαιόλαδου, εκ των οποίων παράγει τους 20 χιλιάδες τόνους. Άρα, το υπόλοιπο θα χρειαστεί να το προμηθευτεί από την λεκάνη της Μεσογείου», τόνισε ο κ. Γιαννούλης.

Στο ελαιόλαδο παρατηρείται μία σχέση ποσότητας και τιμής, η οποία είναι αντιστρόφως ανάλογη. Όταν ανεβαίνει η ποσότητα παραγωγής, η τιμή μειώνεται, ενώ όταν μειώνεται η παραγωγή, η τιμή αυξάνεται. «Το ακραίο φαινόμενο το είδαμε την περασμένη χρονιά, όταν είχαμε ιστορικά χαμηλή παγκόσμια παραγωγή με αποτέλεσμα να δούμε ιστορικά υψηλές παγκόσμιες τιμές. Η τιμή τα τελευταία 5 χρόνια έχει κυμανθεί σε επίπεδο παραγωγού από τα 2 ευρώ το κιλό στα 9,5 ευρώ το κιλό. Σήμερα, βρισκόμαστε σε μία σημαντική μείωση από την ώρα που αποκαταστάθηκε η παραγωγή σε φυσιολογικά επίπεδα», είπε ο κ. Γιαννούλης. 

Ο πρωταγωνιστής στην παγκόσμια παραγωγή 

Στην παγκόσμια παραγωγή φυτικών ελαίων πρωταγωνιστεί το φοινικέλαιο, με κύριους παραγωγούς την Ινδονησία και την Μαλαισία. Ακολουθεί το σογιέλαιο με τις ΗΠΑ, Βραζιλία και Αργεντινή να είναι οι κύριοι παραγωγοί και τρίτο το κραμβέλαιο που παράγεται κυρίως στην ΕΕ, τον Καναδά, την Αυστραλία και την Ινδία. Για το ηλιέλαιο, οι κύριοι παραγωγοί είναι η Ρωσία, η Ουκρανία και η ΕΕ, ενώ το καλαμποκέλαιο παράγεται κυρίως στις ΗΠΑ, στην Κίνα και στην Βραζιλία.

Για το 2024-2025, η παγκόσμια κατανάλωση υπολογίζεται να κινηθεί στα 202 εκατ., ενώ το 2023-2024 το αντίστοιχο νούμερο ήταν 196 εκατ. και το 2022-2023 ήταν 189 εκατ. 

Τα τελευταία τρία χρόνια η αυξανόμενη ζήτηση αγοράς σπορέλαιων για ανθρώπινη και τεχνική χρήση καλύπτεται με δυσκολία μειώνοντας τα αποθέματα ασφαλείας, με εξαίρεση τη μεγάλη παραγωγή του σογιέλαιου το 2024-2025. «Η σοδειά του έσωσε την καλή εικόνα των σπορέλαιων στον παγκόσμιο χάρτη. Από 4,492 εκατ. τόνους η συνολική διαθέσιμη ποσότητα το 2023-2024 ανήλθε σε 528 εκατ. τόνους, δηλαδή περίπου 35 εκατ. τόνους πάνω. Μιλάμε για 7 εκατ. τόνους λάδι», παρατήρησε ο Διευθυντής Αγορών της εταιρείας Μύλοι Σόγιας, Χρήστος Πρέντος, μιλώντας στο συνέδριο χθες.

«Ό,τι χάσαμε λοιπόν από το ηλιέλαιο, το κραμβέλαιο και από την έλλειψη αύξησης του φοινικέλαιου, καλύφθηκε από το σογιέλαιο. Για τους επόμενους μήνες το σογιέλαιο θα συνεχίσει να πρωταγωνιστεί αναφορικά με την τάση της τιμής του, όπως και των άλλων σπορέλαιων. Πολλά θα εξαρτηθούν από τον εμπορικό πόλεμο που έχει ξεσπάσει», δήλωσε ο ίδιος.

Όσον αφορά την κατανάλωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτή είναι στα 19 εκατ. για το 2024-2025, μειωμένη από το 2023-2024 που ήταν στα 22 εκατ. και το 2022-2023 που ήταν στα 22,5 εκατ. Για την πτώση ευθύνεται, κυρίως, η μειωμένη ζήτηση του σπορέλαιου για τεχνική χρήση (ως βιοκαύσιμο).  

Εξέλιξη διεθνών τιμών στα σπορέλαια

Αναφορικά με τις σχέσεις των τιμών των σπορέλαιων, παραδοσιακά το ηλιέλαιο ήταν σε premium σε σχέση με τα άλλα, ακολουθούσε το κραμβέλαιο, μετά το σογιέλαιο και φτηνότερο όλων ήταν το φοινικέλαιο.

Μετά τον Ιανουάριο του 2022, η εικόνα αυτή άλλαξε ριζικά. Από εκεί που το φοινικέλαιο ήταν το τέταρτο φθηνότερο λάδι από τα πέντε, κατάφερε να περάσει το ηλιέλαιο και να γίνει ο νέος ηγέτης.

Σημειώνεται ότι τον Νοέμβριο του 2024, το φοινικέλαιο ανήλθε 200 δολάρια πάνω από την τιμή του σογιέλαιου. Σήμερα, αυτό το spread είναι στα 100 δολάρια.

Για τους επόμενους μήνες, το φοινικέλαιο θα παραμείνει σε premium σε σχέση με το σογιέλαιο. «Βλέποντας την αγορά στην βάση της θεμελιώδους ανάλυσης (προσφορά και ζήτηση), για την επόμενη χρονιά το ηλιέλαιο θα παραμείνει σε λογικό premium έναντι των λοιπών σπορέλαιων, το κραμβέλαιο και σογιέλαιο σε κοντινά επίπεδα τιμών και το φοινικέλαιο υψηλότερα των δύο τελευταίων σπορέλαιων», κατέληξε ο κ. Πρέντος.