Όταν ο αείμνηστος Πάπας Φραγκίσκος ανέβηκε στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου για να εκφωνήσει την πρώτη του ομιλία ως ηγέτης της Καθολικής Εκκλησίας τον Μάρτιο του 2013, απέρριψε την τυπικότητα, φορώντας απλό λευκό ράσο αντί για την βασιλική κάπα με τη γούνα που συνήθως φορούν οι νεοεκλεγέντες Ποντίφικες.

Την επόμενη ημέρα, ο Φραγκίσκος -ένα όνομα που επιλέχθηκε προς τιμήν του Φραγκίσκου της Ασίζης, του Ιταλού αγίου που απαρνήθηκε μια πολυτελή ζωή για να βοηθήσει τους φτωχούς- επέστρεψε στο ξενοδοχείο της Ρώμης στο οποίο είχε μείνει πριν από το κονκλάβιο για να παραλάβει τις αποσκευές του και να πληρώσει τον λογαριασμό του.

Αντικατέστησε  το πολυτελές αποστολικό διαμέρισμα με ένα απλό δωμάτιο εντός των τειχών του Βατικανού και σε αντίθεση με τους προκατόχους του, δεν πέρασε τα καλοκαίρια του στο Castel Gandolfo, το επίσης πολυτελές φρούριο του 12ου αιώνα κοντά στη Ρώμη. Αυτές οι ταπεινές χειρονομίες έδωσαν τον τόνο για μεγάλο μέρος της 12χρονης παποσύνης του Φραγκίσκου, με μια από τις τελευταίες του πράξεις να είναι η απλοποίηση των παπικών τελετών κηδείας, σπάζοντας τη μακρόχρονη παράδοση του Βατικανού.

“Αν θυμηθείτε μόλις πριν από λίγα χρόνια, όταν κηδεύτηκε ο [πρώην] Πάπας Βενέδικτος, είδαμε όλη τη λαμπρότητα του Βατικανού”, δήλωσε ο Chris White, ανταποκριτής του Βατικανού στο National Catholic Reporter. “Αλλά ο Φραγκίσκος τα έχει καταργήσει όλα αυτά”. Ο Βενέδικτος παραιτήθηκε το 2013, ο πρώτος πάπας που το έκανε έπειτα από 600 χρόνια, αλλά του έγινε παπική κηδεία το 2022.

Το ταριχευμένο σώμα του, ντυμένο με κόκκινο παπικό πένθιμο ένδυμα, τοποθετήθηκε σε φέρετρο καλυμμένο με χρυσό πανί και υψώθηκε σε βάθρο μπροστά από την Αγία Τράπεζα στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, όπου οι άνθρωποι μπορούσαν να αποτίσουν φόρο τιμής.

Στις παραδοσιακές παπικές κηδείες οι νεκροί πάπες είχαν τρία φέρετρα – ένα φτιαγμένο από ξύλο κυπαρισσιού, ένα από μόλυβδο και ένα από φτελιά, τα οποία τοποθετούνται το ένα μέσα στο άλλο πριν το σώμα τοποθετηθεί μέσα και στη συνέχεια θαφτεί στις σπηλιές του Βατικανού κάτω από τον Άγιο Πέτρο.

Αλλά ο Φραγκίσκος απέφυγε αυτές τις τελετουργίες όταν ενέκρινε τους απλουστευμένους κανόνες τον Απρίλιο του 2024. Ο κόσμος θα εξακολουθεί να είναι σε θέση να δει το σώμα του στη βασιλική, αλλά τα λείψανά του θα τοποθετηθούν σε ένα απλό φέρετρο από ξύλο και επενδυμένο με ψευδάργυρο και δεν θα ανυψωθούν σε πλατφόρμα. Το φέρετρο θα παραμείνει ανοιχτό έως το βράδυ πριν από την κηδεία.

“Ο Φραγκίσκος κατέστησε πολύ σαφές ότι δεν ήθελε το σώμα του να εκτεθεί, δεν ήθελε να τον ειδωλοποιήσουν, οπότε δεν θα υπάρξει κανένα από αυτά τα τελετουργικά”, πρόσθεσε ο White. “Νομίζω ότι είχε μεγάλη συνείδηση, όπως και σε όλη τη διάρκεια της παποσύνης του, των θεατρινισμών [του Βατικανού] και ειδικά με μια κηδεία, όταν όλα τα μάτια του κόσμου είναι στραμμένα στην Καθολική Εκκλησία – θέλει να στείλει ένα μήνυμα όχι από πλούτη, ούτε πλούσιου ανθρώπου, αλλά απλότητας”. 

Σε συνέντευξή του στα τέλη του 2023, ο Φραγκίσκος δήλωσε ότι δεν θα ταφεί στο Βατικανό και ότι αντ’ αυτού είχε ετοιμάσει τον τάφο του στη βασιλική Σάντα Μαρία Ματζόρε στη συνοικία Εσκιλίνο της Ρώμης, όπου πήγαινε να προσευχηθεί πριν και μετά από ταξίδια στο εξωτερικό.

Η πομπή που θα περιλαμβάνει τη μεταφορά του φέρετρου του από το Βατικανό στο Esquilino, μια διαδρομή περί τα 4,5 χιλιόμετρα στο κέντρο της Ρώμης, θα περιλαμβάνει αναπόφευκτα την Ελβετική Φρουρά του Βατικανού, τον μικρότερο στρατό στον κόσμο, αν και δεν είναι σαφές αν καταρτίστηκε σχέδιο πριν από τον θάνατο του Φραγκίσκου. “Ακολουθούμε το παπικό πρωτόκολλο κηδείας, αλλά δεν ξέρουμε ακριβώς ποιο μπορεί να είναι αυτό μέχρι να πεθάνει ένας πάπας”, δήλωσε πηγή των φρουρών.

Ωστόσο, ο White ανέμενε ότι η πομπή θα ήταν “πολύ μειωμένη”. “Δεν θα είναι μια μεγάλη, περίτεχνη πομπή”, είπε. “Οι προηγούμενοι πάπες κατά τις προηγούμενες δεκαετίες και αιώνες μετέφεραν το σώμα τους από χωριό σε χωριό. Ο Φραγκίσκος δεν θα έχει τίποτα από αυτά, θα είναι μια πολύ απλή τελετή”.

Οι πιθανοί διάδοχοι

Η διαδικασία εκλογής νέου Πάπα φαίνεται ότι θα είναι εξαιρετικά απρόβλεπτη και ανοικτή για πολλούς λόγους. Το Κολέγιο των Καρδιναλίων (Κονκλάβιο) θα συνεδριάσει στην Καπέλα Σιξτίνα για να συζητήσει και στη συνέχεια να ψηφίσει για τους υποψήφιους. Με το 80% των καρδιναλίων να έχει διοριστεί από τον ίδιο τον Πάπα Φραγκίσκο, όχι μόνο εκλέγουν Πάπα για πρώτη φορά, αλλά θα προσφέρουν και μια ευρεία παγκόσμια προοπτική. Για πρώτη φορά στην ιστορία, λιγότεροι από τους μισούς από αυτούς που θα λάβουν μέρος στην ψηφοφορία θα είναι Ευρωπαίοι.

Για τους λόγους αυτούς, είναι πιο δύσκολο από ποτέ να προβλέψει κανείς ποιος θα εκλεγεί ο επόμενος Πάπας. Θα μπορούσαν οι καρδινάλιοι να εκλέξουν έναν Αφρικανό ή έναν Ασιάτη Πάπα, ή μήπως θα προτιμήσουν ένα από τα παλιά χέρια της διοίκησης του Βατικανού;

Ο ήπιος Ιταλός καρδινάλιος Πιέτρο Παρολίν, 70 ετών,  ήταν ο γραμματέας του Βατικανού υπό τον Πάπα Φραγκίσκο – γεγονός που τον καθιστά τον κύριο σύμβουλο του Πάπα. Είναι επίσης επικεφαλής της Ρωμαϊκής Κουρίας, της κεντρικής διοίκησης της Εκκλησίας. Έχοντας ενεργήσει αποτελεσματικά ως αναπληρωτής του Πάπα, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως επικρατέστερος. Θεωρείται από ορισμένους ότι είναι πιθανότερο να δώσει προτεραιότητα στη διπλωματία και την παγκόσμια προοπτική παρά στην καθαρότητα του καθολικού δόγματος. Οι επικριτές του θεωρούν ότι αυτό αποτελεί πρόβλημα, ενώ οι υποστηρικτές του το βλέπουν ως πλεονέκτημα. Έχει επικρίνει τη νομιμοποίηση του γάμου μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου σε όλο τον κόσμο.

Θα μπορούσε ο επόμενος Πάπας να προέρχεται από την Ασία; Ο Φιλιππινέζος καρδινάλιος Luis Antonio Gokim Tagle, 67 ετών, έχει δεκαετίες ποιμαντικής εμπειρίας. Η Εκκλησία έχει τεράστια επιρροή στις Φιλιππίνες, όπου περίπου το 80% του πληθυσμού είναι καθολικοί. Η χώρα έχει σήμερα πέντε μέλη-ρεκόρ στο Κολέγιο των Καρδιναλίων – τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν μια σημαντική παράταξη άσκησης πίεσης, εάν όλοι τους υποστηρίξουν τον καρδινάλιο Tagle.

Θεωρείται μετριοπαθής και έχει χαρακτηριστεί ως ο “Ασιάτης Φραγκίσκος” λόγω της αφοσίωσης σε κοινωνικά ζητήματα και της συμπάθειας για τους μετανάστες, όπως και ο εκλιπών Φραγκίσκος. Έχει αντιταχθεί στις αμβλώσεις και στην ευθανασία. Αλλά το 2015, όταν ήταν Αρχιεπίσκοπος της Μανίλας, ο Καρδινάλιος Tagle κάλεσε την Εκκλησία να επανεξετάσει την “αυστηρή” στάση της απέναντι στους ομοφυλόφιλους, τους διαζευγμένους και τις ανύπαντρες μητέρες.

Δεν αποκλείεται ο επόμενος Πάπας να προέρχεται από την Αφρική, όπου η Καθολική Εκκλησία συνεχίζει να προσθέτει εκατομμύρια μέλη. Ο καρδινάλιος Fridolin Ambongo Besungu 65 ετών από το Κογκό, είναι ένας από τους επικρατέστερους υποψηφίους. Είναι αρχιεπίσκοπος της Κινσάσα εδώ και επτά χρόνια και διορίστηκε από τον Πάπα Φραγκίσκο. Είναι πολιτισμικά συντηρητικός, αντιτιθέμενος στην ευλογία του γάμου μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου. Θεωρείται σθεναρός υποστηρικτής της Εκκλησίας.

Εάν επιλεγεί, ο σημαίνων καρδινάλιος Peter Kodwo Appiah Turkson, 76 ετών, θα είναι ο πρώτος αφρικανός πάπας εδώ και 1.500 χρόνια. Όπως και ο καρδινάλιος Ambongo, έχει δηλώσει ότι δεν θέλει τη θέση.  Ήταν ο πρώτος Γκανέζος που έγινε καρδινάλιος, το 2003 υπό τον Πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄. Όπως και ο καρδινάλιος Tagle, ο καρδινάλιος Turkson θεωρούνταν εν δυνάμει Πάπας μια δεκαετία αργότερα, όταν επιλέχθηκε ο Φραγκίσκος.

Κιθαρίστας που κάποτε έπαιζε σε συγκρότημα funk, ο καρδινάλιος Turkson είναι γνωστός για την ενεργητική του παρουσία. Όπως πολλοί καρδινάλιοι από την Αφρική, κλίνει προς το συντηρητικό ρεύμα. Ωστόσο, έχει αντιταχθεί στην ποινικοποίηση των ομοφυλοφιλικών σχέσεων στις αφρικανικές χώρες.