Ο Σωκράτης, ο ιδρυτής της Δυτικής φιλοσοφίας, ορίζει τη μόρφωση όχι ως συσσώρευση γνώσεων, αλλά ως θέμα συμπεριφοράς και ηθικής. Στα επτά χαρακτηριστικά του μορφωμένου ανθρώπου περιλαμβάνονται η ικανότητα ελέγχου των δυσάρεστων καταστάσεων, η γενναιότητα, η εντιμότητα, η καλοπροαίρετη αντιμετώπιση των άλλων, ο έλεγχος των απολαύσεων, η ανθεκτικότητα στις αποτυχίες και η ταπεινότητα στις επιτυχίες.
Ο Σωκράτης υπογραμμίζει ότι η αληθινή μόρφωση προέρχεται από την παιδεία και τις εμπειρίες της ζωής. Παρά την καταδίκη του σε θάνατο το 399 π.Χ., διατήρησε την ψυχραιμία του και υπερασπίστηκε τις αξίες του, προβάλλοντας την ανάγκη για αληθινή καλλιέργεια του ανθρώπου.
Πιο αναλυτικά
Όταν ρωτήσανε τον Σωκράτη να τους δώσει τον ορισμό του μορφωμένου ανθρώπου, δεν ανέφερε τίποτε για την συσσώρευση γνώσεων.
«Η μόρφωση είπε, είναι θέμα συμπεριφοράς. Ποιους ανθρώπους λοιπόν θεωρώ μορφωμένους;
1. Πρώτα απ’όλους αυτούς που ελέγχουν δυσάρεστες καταστάσεις, αντί να ελέγχονται από αυτές…
2. Αυτούς που αντιμετωπίζουν όλα τα γεγονότα με γενναιότητα και λογική
3. Αυτούς που είναι έντιμοι σε όλες τους τις συνδιαλλαγές
4. Αυτούς που αντιμετωπίζουν γεγονότα δυσάρεστα και ανθρώπους αντιπαθείς καλοπροαίρετα
5. Αυτούς που ελέγχουν τις απολαύσεις τους
6. Αυτούς που δεν νικήθηκαν από τις ατυχίες και τις αποτυχίες τους
7. Τελικά αυτούς που δεν έχουν φθαρεί από τις επιτυχίες και την δόξα τους»
Τελικά, μήπως η μόρφωση δεν είναι τόσο θέμα πανεπιστημίων όσο… παιδείας…
Και η παιδεία μεταλαμπαδεύεται κυρίως στα παιδικά χρόνια, από την οικογένεια, τις κοινωνικές συναναστροφές, το σχολείο και ότι άλλο μαθαίνει το παιδί. Μόρφωση είναι να ξέρεις να χειρίζεσαι ανόμοιες καταστάσεις, να γίνεσαι σοφότερος και να μπορείς να διαχειρίζεσαι τα πάθη σου.
Ποιος ήταν ο μέγας φιλόσοφος Σωκράτης
Ο Σωκράτης ήταν Έλληνας, Αθηναίος φιλόσοφος, καθώς και ο ιδρυτής της Δυτικής φιλοσοφίας. Ήταν γιός του Σωφρονίσκου και της Φαιναρέτης και γεννήθηκε στην Αρχαία Αθήνα, το 469 π.Χ. Στα πρώτα χρόνια ασχολήθηκε με την τέχνη του πατέρα του, που ήταν λιθοξόος (μαρμαράς), αλλά μετά, η «παιδεία» τον κέρδισε. Παντρεύτηκε αρκετά μεγάλος την Ξανθίππη, για την οποία γενικότερα δεν είχαν ακουστεί θετικά σχόλια. Κάποιοι τη χαρακτήριζαν ως τη χειρότερη γυναίκα.
Στη φιλοσοφία τον μύησε ο φιλόσοφος Αρχέλαος, τον οποίο γνώρισε στα 17 του χρόνια. Η φιλοσοφία για τον Σωκράτη, δεν ήταν απλή υπόθεση. Ήταν ένα μεγάλο έργο και θεωρούνταν θεία εντολή. Συνήθιζε να λέει πως ό,τι κάνει και ό,τι δεν κάνει, του τα υπαγορεύει μια φωνή -αλλιώς την ονόμαζε δαιμόνιο- η οποία του λέει τι δεν είναι καλό να πράττει, για να το αποφεύγει. Πολλοί προσπάθησαν να εξηγήσουν αυτή τη φωνή, αλλά τελικά κατέληγαν πως είναι μια εσωτερική φωνή, που δε σε προτρέπει να κάνεις καμία πράξη, αλλά μόνο να αποφεύγεις πράξεις που δεν ήταν καλές.
Ο Σωκράτης ήταν διαφορετικός από τους άλλους «δασκάλους». Αρχικά, δε δίδασκε συνεχώς, αλλά διαλεγόταν με διάφορους ανθρώπους κάθε κοινωνικής ομάδας, σε ολόκληρη την πόλη. Δεν έπαιρνε χρήματα από τους μαθητές του –σε αντίθεση με τους σοφιστές- αλλά είχε σχηματίσει έναν όμιλο με νεανικό κοινό, που τον θαύμαζε και ήθελε να τον ακούει. Τα θέματα για τα οποία διαλεγόταν ήταν πάσης φύσεως, αλλά κυρίως κοινωνικοπολιτικά, ηθικά και θρησκευτικά.
Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους Αθηναίους πολίτες, δεν ήθελε κάποια σχέση με την πολιτική, αλλά πάντοτε τασσόταν υπέρ της πατρίδας. Για το λόγο αυτό, πολέμησε σε τρείς εκστρατείες κατά τη διάρκεια της ζωής του, την περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου. Ήταν καλός πολίτης και άνθρωπος. Στις εκστρατείες που συμμετείχε, είχε σώσει τη ζωή πολλών ανθρώπων, άντεχε τις κακουχίες και ήταν πάντα δίκαιος.
Το 399 π.Χ., ο Σωκράτης κατηγορείται πως διαφθείρει τους νέους με τη διδασκαλία του και πως δείχνει ασέβεια προς τους Θεούς. Το δικαστήριο της Ηλιαίας τον έκρινε, σύμφωνα με αυτή τη κατηγορία, ένοχο και τον τιμώρησε με θάνατο. Η δίκη χαρακτηρίστηκε από πολλούς «παρωδία».
Ο λόγος ήταν πως τα πραγματικά κίνητρα πίσω από αυτήν δεν ήταν άλλα από το γεγονός πως ο Σωκράτης παρουσίαζε μια αντιζηλία με τους σπουδαίους άνδρες της εποχής του, όπως τον Κριτία. Ο δεύτερος ήταν από τους σημαντικότερους μαθητές του και σημαντική φυσιογνωμία των τριάκοντα τυράννων, με τους οποίους ο Σωκράτης δεν είχε ιδιαίτερα καλή σχέση.
Σε όλη τη διάρκεια της δίκης του, ο Σωκράτης έδειξε θάρρος και περηφάνια. Καμία φορά δεν έχασε την ψυχραιμία του, ακόμη και όταν του ανακοινώθηκε η ποινή του.
