“Σκοτεινή Δεκαετία 1964-1974” του Αλέξη Παπαχελά – “21η Απριλίου”

21 Απριλίου: Η μοιραία μέρα του πραξικοπήματος που οδήγησε στη χούντα των συνταγματαρχών. Τα τανκς κατεβαίνουν στην Αθήνα, ο στρατός συλλαμβάνει όσους θεωρούνται απειλή για το νέο καθεστώς, τα ραδιόφωνα μεταδίδουν μηνύματα της χούντας, ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος ορκίζει την κυβέρνηση των πραξικοπηματιών και ο ελληνικός λαός γνωρίζει τον Γεώργιο Παπαδόπουλο μέσα από -το καινούργιο μέσο τότε- την τηλεόραση.

Ποιος πολιτικός συνελήφθη με τις πιτζάμες του; Πόσο κοντά στην εκτέλεση έφτασε ο Ανδρέας Παπανδρέου και ποιος χρειάστηκε να επέμβει για να την αποτρέψει; Ποιος είπε ότι με ένα «φύσημα» θα έπεφτε η χούντα εκείνες τις πρώτες ώρες; Μετάνιωσε ποτέ ο τέως βασιλιάς για την ορκωμοσία των χουντικών; Τι γνώριζαν οι Αμερικανοί για το πραξικόπημα και πώς αντέδρασαν εκείνη τη μέρα;

Πρόκειται για το τρίτο επεισόδιο (δείτε εδώ  ή στην υβριδική τηλεόραση του ΣΚΑΪ πατώντας το κόκκινο κουμπί στο τηλεκοντρόλ σας στο μενού ντοκιμαντέρ) της νέας μεγάλης σειράς ντοκιμαντέρ «Σκοτεινή Δεκαετία 1964-1974», του Αλέξη Παπαχελά, η οποία φωτίζει άγνωστα παρασκήνια της πιο ταραγμένης δεκαετίας της σύγχρονης ιστορίας μας.

Δείτε εδώ το πρώτο επεισόδιο και εδώ το δεύτερο επεισόδιο ή στην υβριδική τηλεόραση του ΣΚΑΪ πατώντας το κόκκινο κουμπί στο τηλεκοντρόλ σας στο μενού ντοκιμαντέρ

Μέσω ενός ηχητικού ντοκουμέντου ακούμε τη φωνή της τότε διευθύντριας της «Καθημερινής» Ελένης Βλάχου, η οποία περιγράφει τι είδε και άκουσε τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου. “Μου είναι σχεδόν αδύνατο να το πιστέψω, όπως είναι αδύνατον να πιστέψω εις την εικόνα την οποία είδα. Πελώρια τανκς τα οποία προφανώς έρχονται από μακριά, σκεπασμένα με λάσπη και στρατό, να στέκονται όρθια και απειλητικά έξω από την βουλή, έξω από το υπουργείο των Στρατιωτικών, στις πλατείες” την ακούμε να λέει. 

Η Ελένη Βλάχου ηχογραφεί τις αντιδράσεις της τις πρώτες στιγμές του πραξικοπήματος

Λίγες ώρες πιο πριν, ο νεαρός τότε βασιλιάς Κωνσταντίνος, περνούσε μια ήσυχη βραδιά στο Τατόι.

Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος μαθαίνει για το πραξικόπημα

Την ίδια ώρα χτυπάει το απόρρητο τηλέφωνο στο σπίτι του υπουργού Δημόσιας Τάξης Γεωργίου Ράλλη. Στην άλλη άκρη της γραμμής είναι ο αρχηγός της χωροφυλακής.

Ο Γεώργιος Ράλλης θυμάται πώς προσπάθησε να σταματήσει το πραξικόπημα

Στο μεταξύ ειδικές ομάδες αστυνομικών και στρατιωτών ξεκινούν τις πρώτες συλλήψεις με εντολή των συνωμοτών. Αξιωματικοί της χούντας φτάνουν στα σπίτια των κορυφαίων πολιτικών προσώπων.

Οι Κων. Μητσοτάκης και Λ. Κύρκος μιλούν για τη σύλληψή τους

Άνδρες του στρατού χτυπάνε την πόρτα του Ανδρέα Παπανδρέου στο Ψυχικό.

«Ή πες μας πού είναι ο πατέρας σου ή σε σκοτώνουμε»

Μια άλλη ομάδα ανεβαίνει στη Βίλα Γαλήνη στο Καστρί για να συλλάβει τον Γεώργιο Παπανδρέου.

Στο σπίτι του υπουργού Άμυνας Παναγή Παπαληγούρα πηγαίνει το ίδιο βράδυ ο αξιωματικός Αριστείδης Παλαΐνης. “Για να μην ανησυχήσουν, επειδή είχε μικρά παιδιά, προσπάθησα να μην καταλάβουν τίποτα τα παιδιά του, του εξήγησα περί τίνος επρόκειτο. Θυμάμαι ότι η γυναίκα του του είπε ‘Μα δεν καταλαβαίνεις, έχει γίνει επανάσταση, έχει γίνει κίνημα, πρέπει να ακολουθήσεις τον λοχαγό.”

Οι Αμερικανοί μαθαίνουν τα νέα με έναν ασυνήθιστο τρόπο. “Στις τρεις τα ξημερώματα μας ξύπνησε ο μπάτλερ, ο οποίος τηλεφώνησε στο υπνοδωμάτιο και είπε ότι υπάρχει ένας άνδρας στην πύλη που λέει ότι είναι ανιψιός του πρωθυπουργού Κανελλόπουλου και ότι πρέπει να με δει επειγόντως. Οπότε τον άφησα να μπει μέσα, κατέβηκα κάτω και μου είπε ότι κάποιοι άνδρες με στρατιωτική στολή είχαν έρθει στο διαμέρισμα του θείου του, είχαν εισβάλει, είχαν διαπληκτιστεί με τον θείο του και του είπαν ότι τον ήθελε ο βασιλιάς. Εκείνος τους απάντησε ‘Λοιπόν, αν ο βασιλιάς με θέλει, γιατί δεν μου τηλεφωνεί;’.”

Την ίδια ώρα οι δρόμοι της Αθήνας γεμίζουν με στρατιώτες και τανκς.

“Σήκωσα το τηλέφωνο και ήταν νεκρό. Μετά ντύθηκα, πήρα την Κάντιλακ, την οποία δεν είχα οδηγήσει ξανά. Πήγαμε στο σπίτι του πρωθυπουργού και ανεβήκαμε να δούμε την κυρία Κανελλοπούλου. Επιβεβαίωσε πλήρως την ιστορία του ανιψιού, ήταν πολύ ταραγμένη. Της είπα ότι δεν είχαμε καμία γνώση για οτιδήποτε συνέβαινε και ότι θα έκανα ό,τι μπορούσα για να μάθω και θα την ενημερώναμε μόλις είχαμε νέα. Στη συνέχεια, έστειλα ένα αστραπιαίο σήμα στην Ουάσιγκτον, λέγοντας ότι προφανώς κάτι συνέβαινε. Δεν ήξερα ακόμη τι ήταν αυτό.” συνεχίζει ο Τάλμποτ.

Στον Λευκό Οίκο το μήνυμα του Τάλμποτ σημαίνει συναγερμό.

Αμέσως ενημερώνεται και ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του προέδρου Τζόνσον, ο Γουόλτ Ράστοου.

Οι πραξικοπηματίες δεν έχουν ακόμα φανερώσει το πρόσωπο τους. Στην «Καθημερινή» όμως κάποιον υποψιάζονται.

“Εκτός από εξτρεμιστικά δεξιά τι άλλο μπορεί να…” ακούγεται να λέει η Ελένη Βλάχου.

Μέχρι το πρωί οι συνωμότες συλλαμβάνουν τους αρχηγούς των πολιτικών κομμάτων, βουλευτές και αξιωματικούς του Κωνσταντίνου. Ο υπουργός Γεώργιος Ράλλης κάνει ένα τηλεφώνημα στη γυναίκα του στο σπιτι:  Της λέω, “έχεις κανένα νέο”; “Ω πολλά νέα έχουμε εδώ…έχουμε επισκέψεις.” Και κατάλαβα ότι ήρθαν να με πιάσουν.

Όταν τελικά ο Ράλλης επιστρέφει στο σπίτι, τον περιμένει ένας αξιωματικός της χούντας.

Ο Ράλλης οδηγείται στο Γουδί και μαζί με τον Παπαληγούρα συναντούν τον Στυλιανό Παττακό στο γραφείο του.

Στρατός και αστυνομία συλλαμβάνουν πολιτικούς, καλλιτέχνες, αριστερούς και όσους θεωρούν απειλή για το νέο καθεστώς. Ψάχνουν και τον Μίκη Θεοδωράκη.

Οι στρατιώτες ανεβάζουν τους πολιτικούς σε ένα φορτηγό του στρατού.

Οι Κων. Μητσοτάκης και Α. Παπανδρέου μιλούν για τη μεταφορά και την παραμονή τους στο Πικέρμι

Από τις πρώτες ενέργειες της χούντας είναι να σταματήσουν την έκδοση των πρωινών εφημερίδων. Η «Καθημερινή» προλαβαίνει  να τυπώσει μια έκτακτη έκδοση.

“Μονόστηλο ό,τι προφτάσαμε! Εξερράγη στρατιωτικόν κίνημα, συνελήφθησαν πολιτικοί άντρες, την 2α και 30 πρωινήν, δύναμις τεθωρακισμένων κατέλαβε το κέντρο των Αθηνών. Υπό τα έκπληκτα βλέμματα των ολίγων Αθηναίων που εκυκλοφόρουν την προκεχωρημένην αυτήν ώραν, τεθωρακισμένα  απέκλεισαν τα παλαιά ανάκτορα ενώ στρατιωτικαί δυνάμεις κατελάμβαναν τον ΟΤΕ, τους ραδιοφωνικούς θαλάμους του ΕΗΡ στο Ζάππειον, και τα υπουργεία.” λέει η Ελένη Βλάχου.

Από την εφημερίδα αυτή μαθαίνει τα νέα τότε ο βουλευτής Σπύρος Μαρκεζίνης.

Τις πρώτες ώρες του πραξικοπήματος πολλοί νομίζουν ότι ο στρατός κατέβηκε στους δρόμους με εντολή του Κωνσταντίνου εν όψει των εκλογών της άνοιξης. Στα ραδιόφωνα το μήνυμα της χούντας τελειώνει με την επίκληση στον Βασιλιά.

Οι κεντρικοί δρόμοι της Αθήνας είναι έρημοι από αυτοκίνητα και διαβάτες, αλλά γεμάτοι τανκς και αστυνομία.

Στο μεταξύ οι συνωμότες ανεβαίνουν στο Τατόι και περικυκλώνουν το ανάκτορο με άρματα μάχης.

Οι πραξικοπηματίες συναντούν τον βασιλιά Κωνσταντίνο

Ο βασιλιάς είναι κλεισμένος με τους πραξικοπηματίες σε μια αίθουσα. Διαπραγματεύεται την κυβέρνηση. Όταν οι νέοι αξιωματικοί ακούν ότι μερικοί παλιοί πολιτικοί θα ορκιστούν υπουργοί τα πράγματα βγαίνουν εκτός ελέγχου.

Ο Παττακός, πολλά χρόνια μετά, παραδέχεται σε μια συνέντευξή του ότι όλα θα μπορούσαν να είχαν τελειώσει για τη χούντα εκείνο το πρωινό της 21ης Απριλίου.

«Να φυσάγατε, το μεσημέρι της 21ης Απριλίου, θα φεύγαμε» 

“Μέχρι νεωτέρας διαταγής, απαγορεύεται η κυκλοφορία στις οδούς της πόλεως, πάσης φύσεως οχημάτων και πεζών. Οι εξελθόντες εις τας οδούς να επανέλθουν αμέσως εις τας οικίας των. Υπ’ όψιν ότι μετά την δύσιν του ηλίου, πας κυκλοφορών στας οδούς, θα πυροβολείται άνευ προειδοποιήσεως.

Εις τα ανάκτορα Αθηνών, ενώπιον της Αυτού Μεγαλειότητος του βασιλέως, ωρκίσθη υπό του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κυρίου Χρυσοστόμου η νέα εθνική κυβέρνησις. Εις τα ανάκτορα προσήλθον και ωρκίσθησαν οι κύριοι Κωνσταντίνος Κόλλιας, εισαγελεύς του Αρείου Πάγου, ως πρόεδρος της Εθνικής Κυβερνήσεως, ο αντιστράτηγος κύριος Γρηγόριος Σπαντιδάκης, αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού ως αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως και υπουργός Εθνικής Αμύνης. Ο συνταγματάρχης Πυροβολικού κύριος Γεώργιος Παπαδόπουλος ως υπουργός Προεδρίας Κυβερνήσεως. Ο συνταγματάρχης Πυροβολικού κύριος Νικόλαος Μακαρέζος ως υπουργός Συντονισμού. Και ο ταξίαρχος κύριος Στυλιανός Παττακός ως υπουργός Εξωτερικών.” μεταδίδει το ραδιόφωνο.

Στα ανάκτορα, στις 5 το απόγευμα,, ο Κωνσταντίνος ορκίζει την κυβέρνηση των πραξικοπηματιών με πρωθυπουργό τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Κωνσταντίνο Κόλλια.

Βίντεο – Ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος εξηγεί γιατί όρκισε τη δικτατορική κυβέρνηση Κόλλια 30:40-31:20

Ο Αμερικάνος πρέσβης προσπαθεί να συναντήσει τον Κωνσταντίνο για να μάθει τι έχει συμβεί.

Αν και ορισμένοι στην πρεσβεία ισχυρίζονταν ότι δεν ήξεραν τους συνωμότες, στην πραγματικότητα ήταν όλοι παλιοί γνώριμοι των ανθρώπων της CIA. Ειδικά ο Γεώργιος Παπαδόπουλος.

Στενή σχέση με τους πραξικοπηματίες και τον Παπαδόπουλο είχε και ο Ελληνοαμερικός πράκτορας Γκαστ Αβρακώτος. Αυτό εκμυστηρεύτηκε στον δημοσιογράφο Τζορτζ Κράιλ, όπως αυτός διαβάζει από τις σημειώσεις που είχε μετά από μία μεγάλη συνέντευξη με τον Αβρακώτο.

Η πρώτη διαταγή του δικτάτορα Γεώργιου Παπαδόπουλου στον συνεργάτη του Νίκο Φαρμάκη είναι να βρει και να επισκεφθεί τον πρέσβη Τάλμποτ. Η υποδοχή που του επιφυλάσσουν είναι κάπως παράδοξη.

Βίντεο Πώς μεσολάβησαν οι Αμερικανοί για να μην εκτελεστεί ο Ανδρέας Παπανδρέου 37:10-40:34

Ο Ανδρέας τελικά αποφυλακίζεται τον Δεκέμβριο του 1967 και λίγο αργότερα φεύγει από την Ελλάδα με την οικογένειά του. Πρώτος σταθμός, το Παρίσι.

Μετά από ένα μακρύ ταξίδι σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ο Ανδρέας με την οικογένειά του φτάνουν στην Σουηδία. Εκεί ιδρύει το ΠΑΚ.

Από το Παρίσι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αποδοκιμάζει το πραξικόπημα με δήλωσή του στις 23 Απριλίου του 1967 και προειδοποιεί για τα δεινά που έρχονται.

Πίσω στην Αθήνα συλλαμβάνεται ο Μίκης Θεοδωράκης.

Ο Μίκης Θεοδωράκης θυμάται τη σύλληψή του και τη μεταφορά του στη Μπουμπουλίνας