Κατώτατος μισθός: 12 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον νέο μηχανισμό καθορισμού του – Σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο νόμου

Σε Δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση τέθηκε σημερα το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης με τίτλο «Ενσωμάτωση της Οδηγίας (Ε.Ε.) 2022/2041 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Οκτωβρίου 2022 για επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση – Αναπροσαρμογή μισθών προσωπικού δημοσίου τομέα – Ρυθμίσεις για τον καθορισμό κατώτατου μισθού για τα έτη 2025, 2026 και 2027».

Η διαβούλευση θα ολοκληρωθεί την Πέμπτη 21 Νοεμβρίου 2024 και ώρα 14.00 και οι σχετικές παρατηρήσεις που θα υποβληθούν, θα ληφθούν υπόψη για την τελική διαμόρφωση του κειμένου του σχεδίου νόμου, το οποίο θα εισαχθεί στη Βουλή προς συζήτηση και ψήφιση.

Ακολουθούν 14 ερωτήσεις και απαντήσεις για την καλύτερη κατανόηση του, υπό διαβούλευση, νομοσχεδίου:

1.Ποιος είναι ο κατώτατος μισθός σήμερα και πώς καθορίζεται;

• Ο κατώτατος μισθός σήμερα ανέρχεται στα 830 ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση 28% σε σχέση με το 2019. Βασική προτεραιότητα της κυβέρνησης είναι η βελτίωση των αποδοχών των εργαζομένων και η ενίσχυση της αγοραστικής τους δύναμης. Η δέσμευση του Πρωθυπουργού για αύξηση του κατώτατου μισθού στα 950 ευρώ μέχρι το 2027 αποτελεί εθνικό στόχο και θα οδηγήσει σε σωρευτική αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 46%, σε σύγκριση με το 2019. 
• Η αύξηση του κατώτατου μισθού συνοδεύεται από μείωση του μη μισθολογικού κόστους για τις επιχειρήσεις, μέσω της μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών, δίνοντας κίνητρα για επενδύσεις και προσλήψεις. Μέχρι σήμερα οι ασφαλιστικές εισφορές έχουν μειωθεί κατά 4,4 ποσοστιαίες μονάδες από το 2019. Έχει ανακοινωθεί μείωση κατά μία επιπλέον ποσοστιαία μονάδα από 1/1/2025 και μισής ακόμη μονάδας το 2027.
• Η Ελλάδα, όπως και άλλα 21 από τα 27 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θεσπίζει νομοθετικά τον κατώτατο μισθό από το 2012. Με την ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής Οδηγίας 2022/2041, ο μηχανισμός γίνεται πιο προβλέψιμος και αντικειμενικός, ενώ ενισχύεται και ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων.

2.Τι ορίζει η ευρωπαϊκή Οδηγία 2022/2041 για επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση;

Η ευρωπαϊκή Οδηγία 2022/2041 για επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ως στόχο τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας των εργαζομένων. Θεσπίζει ένα πλαίσιο για την επάρκεια των κατώτατων μισθών και προάγει τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, με σεβασμό στον ρόλο των Κοινωνικών Εταίρων. Η Οδηγία εστιάζει σε δύο κύριους άξονες:

• Τα κράτη μέλη καλούνται να καθορίσουν σαφή κριτήρια και αντικειμενικές διαδικασίες για τον καθορισμό και την επικαιροποίηση των νόμιμων κατώτατων μισθών, με τη δυνατότητα εφαρμογής μηχανισμού αυτόματης αναπροσαρμογής.
• Τα κράτη μέλη με ποσοστό κάλυψης από συλλογικές συμβάσεις κάτω του 80% υποχρεούνται να εκπονήσουν Σχέδιο Δράσης, προκειμένου να δημιουργηθούν ευνοϊκές συνθήκες για την ενίσχυση των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

3.Ποια προετοιμασία έχει γίνει για την ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής Οδηγίας στο εθνικό δίκαιο;

• Συγκροτήθηκε Επιστημονική Επιτροπή με Πρόεδρο την πρώην υπηρεσιακή Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Καθηγήτρια Πατρίνα Παπαρρηγοπούλου, με σκοπό την ενσωμάτωση της Οδηγίας. Η Επιτροπή ανέλυσε τις απαιτήσεις της Οδηγίας καθώς και τον υφιστάμενο μηχανισμό και, στις 8 Οκτωβρίου 2024, παρέδωσε το πόρισμά της στην Υπουργό Εργασίας Νίκη Κεραμέως, με το οποίο προτείνει τη σταδιακή μετάβαση σε ένα νέο σύστημα καθορισμού νομοθετημένου κατώτατου μισθού και ημερομισθίου μέσω μαθηματικού τύπου, που λαμβάνει υπόψη πραγματικά οικονομικά μεγέθη, όπως ο πληθωρισμός και η παραγωγικότητα της οικονομίας, κατά το πρότυπο του συστήματος που εφαρμόζεται στη Γαλλία.
• Το πόρισμα της Επιτροπής έχει ήδη συζητηθεί αναλυτικά με τους Κοινωνικούς Εταίρους (ΓΣΕΕ, ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ, ΣΕΒ, ΣΕΤΕ, ΣΒΕ) και με την ΕΛΣΤΑΤ, ώστε να καταγραφούν οι θέσεις και οι προτάσεις τους. Η διαδικασία αυτή θα συνεχιστεί μέχρι την ολοκλήρωση της σχετικής συζήτησης στη Βουλή, με την προσδοκία να ληφθούν προτάσεις για τη βελτίωση αυτού του νέου συστήματος.

4.Ποιος είναι ο μαθηματικός τύπος που θα χρησιμοποιείται για την αύξηση του κατώτατου μισθού;

(Ποσοστό μεταβολής του Κατώτατου Μισθού) = (Ποσοστό μεταβολής του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή για τα νοικοκυριά στο χαμηλότερο 20% της εισοδηματικής κατανομής) + [(Ποσοστό μεταβολής της αγοραστικής δύναμης του Γενικού Δείκτη Μισθών)/2]

• Το ποσοστό της ετήσιας αύξησης του κατώτατου μισθού θα είναι το άθροισμα αφενός του ετήσιου ποσοστού μεταβολής του δείκτη τιμών καταναλωτή, ειδικά για τα νοικοκυριά στο χαμηλότερο 20% της εισοδηματικής κατανομής, και αφετέρου του μισού του ετήσιου ποσοστού μεταβολής της αγοραστικής δύναμης του γενικού δείκτη μισθών κατά την ίδια χρονική περίοδο. Με απλά λόγια, θα λαμβάνεται υπόψη η ακρίβεια για τα νοικοκυριά στο χαμηλότερο 20% της εισοδηματικής κατανομής και η αύξηση της παραγωγικότητας της ελληνικής οικονομίας. 
• Ο μαθηματικός τύπος για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού έχει ως βάση το γαλλικό μοντέλο και λαμβάνει υπόψη αντικειμενικά και διαφανή οικονομικά στοιχεία, ενώ και άλλες χώρες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και η Ολλανδία, εφαρμόζουν παρόμοια συστήματα.
• Οι σχετικοί δείκτες θα υπολογίζονται από την ΕΛΣΤΑΤ, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη στο σύστημα. 

5.Εξασφαλίζει ο προτεινόμενος μαθηματικός τύπος την επάρκεια του κατώτατου μισθού για την επίτευξη αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου;

• Ναι, επειδή ακριβώς θα λαμβάνεται υπόψη ο πληθωρισμός, ειδικά για το χαμηλότερο 20% της εισοδηματικής κατανομής των νοικοκυριών, χρησιμοποιώντας ένα προσαρμοσμένο «καλάθι» για την εκτίμηση της ακρίβειας.
• Με το προτεινόμενο σύστημα όσοι αμείβονται με κατώτατο μισθό κατ’ ελάχιστον διατηρούν στο ακέραιο την αγοραστική τους δύναμη ενώ εφόσον αυξάνεται ο πληθωρισμός και η παραγωγικότητα της οικονομίας, την αυξάνουν. 

6.Η εφαρμογή του μαθηματικού τύπου μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του κατώτατου μισθού;

Όχι. Προβλέπεται ρητά ότι ο κατώτατος μισθός ΔΕΝ μπορεί να μειωθεί. Σε περιπτώσεις έκτακτων συνθηκών και σοβαρών οικονομικών προβλημάτων, ο μηχανισμός μπορεί να παρεκκλίνει από τον αυτόματο μαθηματικό τύπο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο κατώτατος μισθός θα καθορίζεται μέσω διαβούλευσης, αλλά η μείωση του κατώτατου μισθού παραμένει απαγορευμένη.

7.Ποιες είναι οι καινοτομίες του προτεινόμενου συστήματος;

• Ενισχύει την ασφάλεια για τους εργαζόμενους, καθώς προβλέπεται ότι ο κατώτατος μισθός ΔΕΝ μπορεί να μειωθεί.
• Το ύψος του κατώτατου μισθού συνδέεται με πραγματικά οικονομικά μεγέθη, όπως ο πληθωρισμός και η παραγωγικότητα.
• Βασίζεται σε αντικειμενικά δεδομένα της ΕΛΣΤΑΤ, ενισχύοντας τη διαφάνεια και την εμπιστοσύνη στο σύστημα.
• Συμπεριλαμβάνει τον Δημόσιο Τομέα, ώστε εφεξής, για πρώτη φορά, οι δημόσιοι υπάλληλοι να προστατεύονται από τον κατώτατο μισθό και να λαμβάνουν την εκάστοτε ονομαστική αύξηση του κατώτατου μισθού.

8.Ποια είναι τα πλεονεκτήματα του προτεινόμενου συστήματος;

• Είναι αντικειμενικό, διαφανές και εύκολο στην κατανόηση.
• Η σύνδεση του κατώτατου μισθού με τα πραγματικά οικονομικά δεδομένα της χώρας εξασφαλίζει την απασχόληση και την μακροχρόνια οικονομική διατηρησιμότητα και προστατεύει την αγοραστική δύναμη του χαμηλότερου 20% της εισοδηματικής κατανομής των νοικοκυριών.
• Αναβαθμίζει τον ρόλο των Κοινωνικών Εταίρων στη διαδικασία, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις έκτακτων συνθηκών και σοβαρών προβλημάτων της οικονομίας.
• Εισάγει προβλεψιμότητα ως προς τη μελλοντική πορεία του κατώτατου μισθού, μειώνοντας την αβεβαιότητα εργαζομένων και εργοδοτών και ενισχύοντας συνολικά την αξιοπιστία της οικονομικής πολιτικής της χώρας.
• Στηρίζει τον οικογενειακό προγραμματισμό των εργαζομένων και τη λειτουργία των επιχειρήσεων, ενώ παράλληλα προάγει τις επενδύσεις, την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.

9.Γιατί το νέο σύστημα θα ισχύσει από τον κατώτατο του 2028; Τι θα ισχύσει έως τότε;

• Το νέο σύστημα στηρίζεται σε σειρά στοιχείων και δεδομένων και απαιτείται ικανός χρόνος προσαρμογής, προκειμένου να δημιουργηθούν οι νέοι δείκτες από την ΕΛΣΤΑΤ. Ο νέος μηχανισμός αυτόματης αναπροσαρμογής του κατώτατου μισθού θα ισχύσει από το 2028. 
• Για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού για τα έτη 2025, 2026 και 2027 θεσπίζεται μια μεταβατική διαδικασία, με την ουσιαστική συμμετοχή των Κοινωνικών Εταίρων και της ΑΔΕΔΥ, οι οποίοι θα συμμετέχουν στην Επιτροπή Διαβούλευσης που θα διατυπώνει γνώμη με θεσμικό και ενιαίο τρόπο για την αύξηση του κατώτατου μισθού.

10.Γιατί να καθορίζεται ο κατώτατος μισθός νομοθετικά και όχι με συλλογικές διαπραγματεύσεις, όπως ίσχυε πριν το 2012;

• Καταρχάς, οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν, μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων, να συμφωνούν σε ευνοϊκότερους όρους αμοιβής και εργασίας των εργαζομένων, εφόσον το επιθυμούν και το επιδιώκουν.
• Όμως, οι κοινωνικοί εταίροι δεν εκπροσωπούν το σύνολο των εργαζομένων και συνεπώς οι διμερείς διαπραγματεύσεις δεν είναι αντιπροσωπευτικές για το σύνολο της κοινωνίας. Για παράδειγμα, δεν εκπροσωπούνται οι άνεργοι και οι νέες γενιές. Ο κατώτατος μισθός προστατεύει το σύνολο της κοινωνίας.
• Η προβλεψιμότητα, ως προς την μελλοντική πορεία του κατώτατου μισθού, βοηθάει στην μείωση της αβεβαιότητας εργαζομένων και εργοδοτών και, κατά συνέπεια, στηρίζει αφενός τον οικογενειακό προγραμματισμό των εργαζομένων και αφετέρου την λειτουργία των επιχειρήσεων, ενώ ευνοεί τις επενδύσεις, την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.
• Ο μαθηματικός τύπος διασφαλίζει ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται με γνώμονα την πραγματική κατάσταση της οικονομίας και τις ανάγκες των εργαζομένων, προάγοντας έτσι μια δίκαιη και βιώσιμη πολιτική μισθών. 
• Σημειώνεται ότι στα 22 από τα 27 κράτη μέλη ο κατώτατος μισθός θεσπίζεται νομοθετικά, ενώ μόνο σε 5 χώρες ορίζεται με συλλογικές διαπραγματεύσεις σε κλαδικό κυρίως επίπεδο (Αυστρία, Δανία, Ιταλία, Φινλανδία και Σουηδία). Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις που μπορούν να οδηγήσουν σε ευνοϊκότερους όρους αμοιβής για τους εργαζομένους συνεχίζουν να προβλέπονται στον ν. 1876/1990, εφόσον οι Κοινωνικοί Εταίροι τις επιθυμούν και τις επιδιώκουν.

11.Πώς ενισχύεται ο ρόλος των Κοινωνικών Εταίρων;

Με το νέο σύστημα, ο ρόλος των Κοινωνικών Εταίρων αναβαθμίζεται και ενισχύεται με τους εξής τρόπους:

• Κατά τη μεταβατική διαδικασία καθορισμού έως και τον καθορισμό του κατώτατου για το 2028, οι Κοινωνικοί Εταίροι συμμετέχουν στην Επιτροπή Διαβούλευσης, η οποία διατυπώνει γνώμη για τον κατώτατο μισθό, με θεσμικό και ενιαίο τρόπο, ακολουθώντας συγκεκριμένα κριτήρια, ενισχύοντας έτσι τη διαφάνεια και τη συμμετοχή. 
• Σε περίπτωση ενεργοποίησης της ρήτρας παρέκκλισης, όταν συντρέχουν έκτακτες συνθήκες και σοβαρά οικονομικά προβλήματα, ακολουθείται διαδικασία διαβούλευσης με τη συμμετοχή, μεταξύ άλλων, των επιστημονικών ινστιτούτων των Κοινωνικών Εταίρων, διασφαλίζοντας μια εμπεριστατωμένη προσέγγιση. Και σε αυτή την περίπτωση ο κατώτατος μισθός δεν δύναται να μειωθεί.
• Οι Κοινωνικοί Εταίροι διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, καθώς καλούνται να συμμετάσχουν ενεργά στην κατάρτιση του Σχεδίου Δράσης για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Διασφαλίζεται με αυτόν τον τρόπο ότι οι ανάγκες και οι προτάσεις όλων των πλευρών θα ληφθούν υπόψη, ενισχύοντας τη συμμετοχικότητα και τη συνεργασία.

12.Τι θα γίνει για την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων;

• Η ευρωπαϊκή Οδηγία προβλέπει την κατάρτιση Σχεδίου Δράσης για την αύξηση του ποσοστού των εργαζομένων που καλύπτονται από Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας. Το Σχέδιο Δράσης θα εκδοθεί εντός ενός έτους από την ψήφιση του νόμου.
• Η κυβέρνηση έχει καταστήσει σαφές ότι η πρόθεσή της είναι να ενισχύσει τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας. Στο πλαίσιο κατάρτισης του Σχεδίου Δράσης, θα υπάρξει εκτενής συζήτηση με τους Κοινωνικούς Εταίρους σχετικά με τις αναγκαίες θεσμικές ενέργειες για την ενίσχυση του πλαισίου. Είναι πολύ θετικό όταν εργαζόμενοι και εργοδότες κάθονται στο ίδιο τραπέζι και συμφωνούν σε όρους Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας και η κυβέρνηση θα προωθήσει με κάθε τρόπο την αύξηση του ποσοστού κάλυψης από συλλογικές διαπραγματεύσεις.

Ρεπορτάζ ΕΡΤNews: Δήμητρα Κυριαζή