Ως ένα εθνικής σημασίας εύρημα, που έχει κεντρίσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον, χαρακτήρισε, μιλώντας στην εκπομπή «Συνδέσεις» της ΕΡΤ, η αρχαιολόγος – βυζαντινολόγος Αναστασία Κουμούση τη μοναδική προσωπογραφία του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου που ανακαλύφθηκε στην Παλαιά Μονή Ταξιαρχών Αιγιαλείας κατά τη διάρκεια εργασιών συντήρησης.
«Δεν είναι ένα απλό εύρημα. Ξεπερνά τις αρχαιολογικές επιτυχίες έχει εθνική σημασία για εμάς. Είναι ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου σε ένα μνημειακό ζωγραφικό σύνολο μοναδικό» ανέφερε χαρακτηριστικά. Και πρόσθεσε: «Μην το ξεχνάμε, είναι μετά την Παντάνασσα. Αυτός ο ζωγράφος που ήρθε από τον Μυστρά και τον ήξερε – είμαι σίγουρη – γι’ αυτό τον έχει αποτυπώσει με τέτοια επιτυχία, αντιγράφει την Παντάνασσα του Μυστρά».
Η κ. Κουμούση περιέγραψε τη στιγμή κατά την οποία η ίδια ανακάλυψε την σπουδαία προσωπογραφία, στην οποία ειδική αναφορά έκανε πρόσφατα και η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. «Εμείς εργαζόμαστε με τους συντηρητές στο παλαιομονάστηρο της Μονής Ταξιαρχών… Και κάποια στιγμή από χαμηλά – γιατί πρόκειται για μια τοιχογραφία που βρίσκεται σε ύψος περίπου πέντε μέτρων – διέκρινα τους δικέφαλους αετούς. Ανέβηκα στη σκαλωσιά και τότε τον είδα. Τον είδα σε μια απόσταση 30 εκατοστών».
Με τα 40 χρόνια της εμπειρίας της ως αρχαιολόγου και γνωρίζοντας το ιστορικό υπόβαθρο, δεν χρειάστηκε πολλή ώρα να καταλάβει ότι δεν επρόκειτο για αγιογραφία, αλλά για «μια γήινη μορφή», ένα πορτρέτο.
«Τον κοίταγα, τον κοίταγα και ήξερα ποιον κοιτάω και ήξερα τι είχε βρεθεί εκείνη τη στιγμή, στα 5 μέτρα ύψος μια τοιχογραφία η οποία έχει καεί κατ’ επανάληψη. Γι’ αυτό και τα χρώματα είναι ξεπλυμένα. Αλλά η ομορφιά του, η γαλήνη του, το βλέμμα του… Αυτά εγώ κοίταγα εκείνη την ώρα, αυτά. Δεν ξέρω τι σκεφτόμουν» είπε.
Σημείωσε, ακόμη, πως «για έναν αρχαιολόγο είναι συγκλονιστική εμπειρία τη στιγμή μιας τέτοιας ανακάλυψης».
Αναφερόμενη, τέλος, στη σχέση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου με την Παλαιά Μονή Ταξιαρχών εξήγησε πως οι αδερφοί του, ο Θωμάς και ο Δημήτριος, οι δεσπότες του Μυστρά, ήταν ανακαινιστές της. «Ήταν οι δωρητές της μονής, γι’ αυτό και αυτός είναι εκεί, γιατί τον βάλανε να δείξουν την δυναστική συνέχεια. Ήταν ένας άτεκνος αυτοκράτορας. Ήταν δύο αδέρφια που θα διεκδικούσαν σε λίγο την εξουσία, άλλο αν ήταν προδιαγεγραμμένη η μοίρα. Και γι’ αυτό τον βάλανε εκεί απέναντι από αυτούς, σε μια πολύ σημαντική θέση για να δείξουν τη δυναστική συνέχεια και τα ίσα δικαιώματα και τα νόμιμα απέναντι στο θρόνο. Αυτή είναι η σχέση του με τη Μονή, μέσω των αδερφών του».
Η ανακάλυψη της τοιχογραφίας στο Καθολικό της Παλαιάς Μονής Ταξιαρχών Αιγιαλείας, μόλις 15 χλμ από το Αίγιο, έγινε γνωστή τις προηγούμενες ημέρες. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, στην τοιχογραφία απεικονίζεται η μορφή ενός ώριμου άνδρα που φέρει αυτοκρατορικά “διάσημα” (πολυτελή λώρο πάνω από τον ανοιχτόχρωμο σάκκο, διάλιθο στέμμα) και κρατά σταυροφόρο σκήπτρο. Ο χρυσοκέντητος πορφυρός του μανδύας διακοσμείται με μετάλλια, στα οποία εγγράφονται δικέφαλοι αετοί με στέμμα ανάμεσα στις κεφαλές τους, διακριτικό των μελών της οικογένειας των Παλαιολόγων. Η παρουσία των δικέφαλων αετών στο ένδυμα της μορφής, σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα insignia, αποτελούσαν ένα εικονογραφημένο μήνυμα που επέτρεπε στον θεατή να ταυτοποιήσει αδιαμφισβήτητα τον άντρα με αυτοκράτορα.
