Η Κυριακή των Βαΐων σηματοδοτεί την έναρξη της Μεγάλης Εβδομάδας, όπου γιορτάζεται η είσοδος του Ιησού στα Ιεροσόλυμα. Οι πιστοί υποδέχθηκαν τον Ιησού με βάγια και επευφημίες, και την ημέρα αυτή επιτρέπεται η κατανάλωση ψαριού.
Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις μεταξύ εκκλησιαστικών λειτουργών σχετικά με την κατανάλωση ψαριού την Κυριακή των Βαΐων. Ο Θεόδωρος ο Στουδίτης υποστηρίζει ότι επιτρέπεται το ψάρι, ενώ ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης θεωρεί ότι μόνο την ημέρα του Ευαγγελισμού επιτρέπεται.
Πιο αναλυτικά:
Την Κυριακή 13 Απριλίου, Κυριακή των Βαΐων, ή Κυριακή του Λαζάρου, αρχίζει και επίσημα η Μεγάλη Εβδομάδα.
Την Κυριακή των Βαΐων γιορτάζεται η πανηγυρική είσοδος του Ιησού στα Ιεροσόλυμα, όπου, κατά τα Ευαγγέλια, οι Ιουδαίοι τον υποδέχθηκαν κρατώντας βάγια (κλαδιά φοινίκων) και απλώνοντας στο έδαφος τα ρούχα τους ζητωκραύγαζαν «Ωσαννά, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου». Εξαιτίας της σπουδαιότητας της γιορτής, τρώμε ψάρι.
Η Κυριακή των Βαΐων είναι μια από τις λίγες εξαιρέσεις στη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, κατά την οποία επιτρέπεται η κατανάλωση ψαριού, παρόλο που η περίοδος είναι αυστηρά νηστίσιμη.
Το ψάρι συμβολίζει τη χαρά και την ευλογία αυτής της ημέρας, χωρίς όμως να φτάνει στη μεγαλοπρέπεια του κρέατος, που παραμένει απαγορευμένο. Είναι ένα είδος «ελαφριάς» γιορτής μέσα στην αυστηρότητα της Σαρακοστής.
«Βάγια, Βάγια των βαγιών, τρώνε ψάρι και κολιό, κι ως την άλλη Κυριακή με το κόκκινο αυγό!», όπως λέει κι ένα παιδικό τραγούδι. Αναφορικά με τη νηστεία της ημέρας αυτής υπάρχει μια διαφοροποίηση στο αν μπορεί κάποιος να φάει ψάρι ή όχι.
Η γνώμη του Θεόδωρου του Στουδίτη είναι ότι την Κυριακή των Βαΐων «τρώγεται ψάρι», επειδή θεωρείται Δεσποτική εορτή.
Για τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη μόνο μία ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής τρώγεται ψάρι δηλαδή, την ημέρα του Ευαγγελισμού.
Είναι χαρακτηριστική η θέση των Aποστολικών Διαταγών όταν λένε: «Μετά από αυτές (δηλαδή τις εορτές των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων), να τηρείται τη νηστεία της Τεσσαρακοστής, η οποία περιλαμβάνει ανάμνηση της ζωής του Κυρίου και της νομοθεσίας. Να κρατιέται αυτή η νηστεία πριν από το Πάσχα, αρχίζοντας από τη Δευτέρα και συμπληρούμενη την Παρασκευή.
Μετά από αυτές αφού σταματήσετε τη νηστεία, να αρχίζετε την αγία εβδομάδα του Πάσχα, νηστεύοντες κατ’ αυτήν όλοι με φόβο…».
Είναι ενδεικτικοί οι όροι «αφού σταματήσετε τη νηστεία» και «να αρχίζετε», οι οποίες δείχνουν ότι μια νηστεία τελειώνει και μία άλλη αρχίζει.
Αυτή που τελειώνει είναι η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής και αυτή που αρχίζει είναι η νηστεία της Μεγάλης Εβδομάδας.
Κατά τους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού η Κυριακή των Βαΐων γιορταζόταν μαζί με την ανάσταση του Λαζάρου. Αργότερα η δεύτερη μετατέθηκε κατά μία ημέρα πριν, το λεγόμενο Σάββατο του Λαζάρου.
Τόσο για την Ορθόδοξη όσο και για την Καθολική Εκκλησία, η Κυριακή των Βαΐων σηματοδοτεί την αρχή των Αγίων Παθών.
Παρά το χαρμόσυνο χαρακτήρα της, αρχικά η κατάλυση ψαριών, λαδιού και κρασιού την ημέρα αυτή θεωρήθηκαν ασυμβίβαστα προς την ιερότητα της Μεγάλης Εβδομάδας και της ακολουθούμενης νηστείας, προσαρμόζοντας αυτή ανάλογα.
