- Το Εθνικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά θα είναι έτοιμο για επισκέπτες το 2026, με περισσότερα από 2.500 εκθέματα και σύγχρονα εργαστήρια συντήρησης.
- Το έργο χρηματοδοτείται με 93 εκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και συνδυάζει το ιστορικό κτήριο ΣΙΛΟ με νέο χώρο, δημιουργώντας ένα πρωτοποριακό μουσείο αφιερωμένο στους θησαυρούς των ελληνικών θαλασσών.
- Η μουσειολογική μελέτη περιλαμβάνει έξι θεματικούς άξονες και επιδιώκει την καθολική προσβασιμότητα, προσφέροντας στους επισκέπτες μια μοναδική εμπειρία εξερεύνησης του παρελθόντος μέσω διαδραστικών και ψηφιακών μέσων.
Συνεχίζονται, με γοργούς ρυθμούς, οι εργασίες για τη δημιουργία του Εθνικού Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων, που θα αποκτήσει ο Πειραιάς. Όπως ανακοινώθηκε την Τρίτη (02.01.2025) από το Υπουργείο Πολιτισμού, το μουσείο θα είναι έτοιμο να υποδεχθεί τους επισκέπτες του, το 2026.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση που εξέδωσε το Υπουργείο Πολιτισμού, με το βιομηχανικό κτήριο του ΣΙΛΟ συνδέεται οργανικά, στη νοτιοδυτική πλευρά του, το υπό ανέγερση νέο κτήριο προκειμένου να εξασφαλιστούν οι αναγκαίοι χώροι για τη φιλοξενία ενός πρωτοποριακού και καινοτόμου Μουσείου στον Πειραιά.
Θα εκτίθενται περισσότερα από 2.500 εκθέματα και θα παρουσιάζονται πλήθος τεχνολογικών εφαρμογών, διαθέτοντας άρτια εξοπλισμένα εργαστήρια συντήρησης και αποθηκευτικούς χώρους.
Παράλληλα με το νέο κτήριο, αναδεικνύεται και προβάλλεται, ο ταινιόδρομος, ο οποίος εξυπηρετούσε το φόρτωμα των πλοίων. Το Εθνικό Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων θα αναδεικνύει τους θησαυρούς των ελληνικών θαλασσών, ενώ συγχρόνως θα αποτελεί το εμβληματικό πολιτιστικό τοπόσημο για το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας.
Το έργο του Εθνικού Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων χρηματοδοτείται με το ποσόν των 93.000.000 ευρώ από τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, που διαχειρίζεται το Υπουργείο Πολιτισμού. Πρόκειται για το μεγαλύτερο έργο πολιτισμού που είναι σε εξέλιξη σήμερα.
Η Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Ένα όραμα δεκαετιών μπαίνει πλέον στην τελική ευθεία για την υλοποίηση και ολοκλήρωσή του. Η εξέλιξη της πατρίδας μας, από την προϊστορία μέχρι τις μέρες μας, είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη θάλασσα, τη ναυτιλία, τη ναυτοσύνη. Βασικός σκοπός της δημιουργίας του Εθνικού Μουσείου Ενάλιων Αρχαιοτήτων είναι, μέσα από τα ευρήματα των θαλασσών μας, να αναδειχθεί ο ελληνικός πολιτισμός στη μεγάλη διαχρονία του, στη μακρά ιστορική και αδιάλειπτη διάρκειά του, σ΄ έναν χώρο στον οποίο θα εκτίθενται αποκλειστικά οι ενάλιες αρχαιότητες.
Αυτά τα χαρακτηριστικά θέλουμε να αναδείξουμε στο Εθνικό Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων, σχεδόν μοναδικό στο είδος του: Είναι ένα εμβληματικό έργο πολιτισμού, σε ένα κτήριο τοπόσημο για τον Πειραιά, στην Ηετιώνεια Ακτή. Διασώζουμε και αναδεικνύουμε ένα σημαντικό βιομηχανικό κτήριο, το ΣΙΛΟ, το οποίο συνδέουμε με ένα σύγχρονο κτήριο. Έτσι, δημιουργούνται οι αναγκαίες προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός πρότυπου, πρωτοποριακού Μουσείου. Ο μοναδικός πλούτος των ελληνικών θαλασσών αποκτά τον ιδανικό χώρο φιλοξενίας του.
Ο σχεδιασμός του εκθεσιακού χώρου προκύπτει από τις δεσμεύσεις της γεωμετρίας και της διάρθρωσης του υφιστάμενου κελύφους, αλλά και της επέκτασής του. Η δομή και η διάρθρωση του κτηρίου ορίζει μια έκθεση αναπτυγμένη σε έκταση, γεγονός που με τη σειρά του απαιτεί προσεγγίσεις που να την καθιστούν ευανάγνωστη για τους επισκέπτες.
Απαιτεί χώρους ξεκούρασης και διαλείμματος, καθιστώντας απαραίτητη τη διαφοροποίηση από χώρο σε χώρο/θεματική ενότητα, ώστε το κοινό να έχει τη δυνατότητα ευκολότερης αντίληψης της διαδοχής των θεμάτων, βρίσκοντας διαρκώς νέα σημεία ενδιαφέροντος.
Αξιοποιούμε τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα και θα παραδώσουμε, το 2026, ένα ακόμη σημαντικό Μουσείο πλήρως προσβάσιμο, προσφέροντάς στους επισκέπτες του μια μοναδική εμπειρία κατάδυσης στο παρελθόν, με σταθμούς στον χρόνο, καταβυθισμένους οικισμούς, ναυάγια, ομοιώματα πλοίων, σκαριά και φορτία εμπορικών πλοίων, χάρτες και διαγράμματα. Είναι σαφές ότι η λειτουργία του Μουσείου αυτού εισάγει τον Πειραιά στους διεθνείς πολιτιστικούς προορισμούς».
Το χρονικό κατασκευής του Εθνικού Μουσείου Ενάλιων Αρχαιοτήτων
Η κατασκευή του Μουσείου, ξεκίνησε τον Δεκέμβριο 2023, με επεμβάσεις σε πρώτη φάση στο κτήριο της Σιταποθήκης, η οποία λειτούργησε, από το Νοέμβριο 1936 ως τα τέλη του 2010. Το ΣΙΛΟ παρουσιάζει έντονες φθορές, τόσο στα μεταλλικά του στοιχεία, όσο και στις οπτοπλινθοδομές του.
Με την προσθήκη του νέου κτηρίου δημιουργείται μια ενιαία αφήγηση, στην οποία δημιουργούνται οι απαιτούμενοι χώροι, οι οποίοι υποστηρίζουν τη μουσειολογική μελέτη και τα εκθέματα, αλλά ταυτόχρονα αποτελούν -και από μόνοι τους- σημεία μιας διαδρομής, η οποία «καταδύεται» στο παρελθόν (κτήριο Σιλό), «αναδύεται» στην επιφάνεια (Νέο κτήριο) και επιστρέφει στο παρόν, μέσω του χώρου που ταυτίζεται με το πρόσφατο βιομηχανικό παρελθόν του κτηρίου (ταινιόδρομος).
Οι χώροι του Μουσείου, συνολικής επιφανείας 26.380 τ.μ., κατανέμονται σε εκθεσιακούς χώρους για μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις (7.550 τ.μ.), σε χώρους για εκπαιδευτικά προγράμματα και επιστημονικές δράσεις (αμφιθέατρο, βιβλιοθήκη, πολυμέσα), εργαστήρια συντήρησης, χώρους παροχής υπηρεσιών προς τους επισκέπτες (υποδοχή, βεστιάριο, πωλητήριο, αναψυκτήριο, εστιατόριο, ιατρείο), γραφεία διοίκησης.
Κεντρικός στόχος της μουσειογραφικής μελέτης αποτελεί η εξασφάλιση της καθολικής προσβασιμότητας τόσο σε φυσικό επίπεδο (ράμπες, ασανσέρ, ευρύχωροι χώροι κίνησης μεταξύ των εκθεμάτων), όσο και σε διανοητικό επίπεδο (διαβάθμιση πληροφοριακού υλικού, εκθέματα αφής, επίπεδα ανάγνωσης πληροφορίας, κ.λπ.).
Η απόδοση του εκθεσιακού σεναρίου επιτυγχάνεται -κυρίως- με τη χρήση προθηκών (κυρίως εντοιχισμένες ή ελεύθερα διατεταγμένων στο χώρο), βάθρων και ειδικών κατασκευών, εκθεσιακού φωτισμού, ψηφιακών μέσων και εφαρμογών, εποπτικού – πληροφοριακού υλικού και σήμανση σε έντυπη και/ή ψηφιακή μορφή.
Οι 6 θεματικοί άξονες του νέου Μουσείου
Η επεξεργασία και «ωρίμανση» της μουσειολογικής μελέτης στο στάδιο της συναρμογής της με την αντίστοιχη μουσειογραφική, υπαγόρευσε την τροποποίηση της μελέτης του 2021.
Στην οριστική μουσειολογική μελέτη -η οποία έτυχε πρόσφατα της θετικής γνωμοδότησης του Συμβουλίου Μουσείου του Υπουργείου Πολιτισμού- οι αλλαγές που εντοπίζονται αφορούν στο εκθεσιακό υλικό, το οποίο αυξάνεται κατά 300 περίπου ευρήματα, ξεπερνώντας τα 2.500 εκθέματα, τη διάρθρωση της εκθεσιακής αφήγησης, που αποκτά νέες ενότητες, επαναξιολογείται και εξειδικεύεται, αλλά και την τελική επιλογή των συνοδών ερμηνευτικών μέσων, τα οποία ποικίλλουν και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα επιλογών, συμβατικά και ψηφιακά ερμηνευτικά μέσα, σκηνοθετικά περιβάλλοντα και μακέτες. Η εκθεσιακή αφήγηση διαρθρώνεται σε έξι θεματικούς άξονες:
1. Θάλασσα, Περιβάλλον, Άνθρωπος,
2. Ενάλια Αρχαιολογία,
3. «Χρονοκάψουλες» στο βυθό…σταθμοί στον χρόνο»,
4. Προσεγγίζοντας αποσπασματικά το παρελθόν. Ένα ανοικτό ζήτημα προς διαχείριση,
5. Ενάλια πολιτιστική κληρονομιά ανοικτή στη κοινωνία,
6. Σιλό και Πειραιάς, αλληλένδετες ιστορίες. Η πορεία της έκθεσης είναι προκαθορισμένη και ξεκινά από το κτήριο του ΣΙΛΟ, όπου θα χωροθετηθούν οι θεματικοί άξονες 1 και 2.
Ο θεματικός άξονας 3, που είναι ο σημαντικότερος και πλουσιότερος σε ευρήματα άξονας, χωροθετείται στο νέο κτήριο.
Ο άξονας 4 βρίσκεται στο ίδιο σχεδόν επίπεδο με τον άξονα 3.
Ο θεματικός άξονας 5 αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα, τα οποία συνδέονται με κλίμακα.
Ο θεματικός άξονας 6 τοποθετείται μέσα στον ταινιόδρομο, όπου ο επισκέπτης μεταβαίνει από το επίπεδο +8,85μ. του νέου κτηρίου.
Ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί στο «εσωτερικό» του υφιστάμενου κτηρίου, να δει σημεία στα οποία υπό κανονικές συνθήκες δεν θα είχε πρόσβαση, και με αυτό τον τρόπο να κατανοήσει τη λειτουργία του.
Η δομή των κυψελών της σιταποθήκης αποκαλύπτεται στον επισκέπτη, ενώ περιηγείται στην έκθεση μέσω μιας ομαλής διαδρομής με ράμπες, μια συνεχής γραμμή που ακολουθεί την αλληλουχία των θεματικών ενοτήτων της μουσειολογικής μελέτης που παρουσιάζονται τόσο στο υφιστάμενο όσο και στο τμήμα της επέκτασης.
