Μπορεί η συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν στην Άγκυρα να βρίσκεται στον αέρα, ωστόσο οι αντιπροσωπείες των δύο χωρών συνεχίζουν τις προγραμματισμένες συναντήσεις, ενώ εστιάζουν στα ζητήματα της θετικής ατζέντας. Σε αυτό το πλαίσιο, η τουρκική αντιπροσωπεία καταφθάνει στην Θεσσαλονίκη για συναντήσεις στο πλαίσιο των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ).

Του Χρήστου Μαζανίτη

Ο επόμενος γύρος των συναντήσεων για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης μεταξύ των αντιπροσωπειών της Τουρκίας και της Ελλάδας θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη στις 28 Απριλίου.

Επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας θα είναι ο πρέσβης Θεοχάρης Λαλάκος και της τουρκικής ο υφυπουργός Εξωτερικών, πρέσβης Μπουράκ Ακτσαπάρ.

Υπενθυμίζεται ότι η προηγούμενη συνάντηση για τα ΜΟΕ είχε λάβει χώρα στις 13 Νοεμβρίου 2023 στην Άγκυρα. Τότε, όπως αναφέρεται και στη σχετική ανακοίνωση που εκδόθηκε «σε αμφότερες τις αντιπροσωπείες συμμετείχαν πρέσβεις, υψηλόβαθμοι στρατιωτικοί, καθώς και άλλοι αξιωματούχοι. Οι δύο πλευρές συμφώνησαν, κατ’ αρχήν, να υλοποιήσουν ή να επανενεργοποιήσουν δραστηριότητες ΜΟΕ κατά τη διάρκεια του έτους 2024, από τον συμφωνημένο προηγουμένως κατάλογο ΜΟΕ. Η συνάντηση διεξήχθη σε θετικό πνεύμα».

Επιπλέον, στο πλαίσιο του Σχεδίου Εφαρμογής 2025 που συμφωνήθηκε στη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 6 Νοεμβρίου 2024, αντιπροσωπεία της Διοίκησης Χερσαίων Δυνάμεων της χώρας μας θα επισκεφθεί την Ελληνική Διοίκηση Χερσαίων Δυνάμεων στις 28-29 Απριλίου.

Τα ΜΟΕ, προέκυψαν μετά την ελληνοτουρκική κρίση του Μαρτίου του 1987 με το ερευνητικό «ΣΙΣΜΙΚ», που λίγο έφτασε οι δύο στόλοι να βρεθούν αντιμέτωποι στο κεντρικό Αιγαίο.

Οι ελληνοτουρκικές συνομιλίες, μεταξύ των τότε Υπουργών Εξωτερικών της Ελλάδας Κάρολου Παπούλια και της Τουρκίας Μεσούτ Γιλμάζ για την υιοθέτηση ΜΟΕ, ξεκίνησαν τον Μάιο του 1988 στην Βουλιαγμένη, στο πλαίσιο του γνωστού κι ως μνημονίου Παπούλια – Γιλμάζ.

Οι δυο πλευρές κατέληξαν στο ομώνυμο μνημόνιο που προέβλεπε:

• αμφότερα τα μέρη θα αναγνώριζαν το δικαίωμα στη χρήση της ανοιχτής θάλασσας και του διεθνούς εναέριου χώρου.
• Κατά την διεξαγωγή εθνικών στρατιωτικών δραστηριοτήτων, θα επιδίωκαν την αποφυγή της παρακώλυσης της ομαλής ναυσιπλοΐας και εναέριας κυκλοφορίας.
• Ο σχεδιασμός ασκήσεων, που απαιτούν έκδοση ΝΟΤΑΜ, να υλοποιείται με τρόπο ώστε να αποφεύγεται η απομόνωση περιοχών.
• Με στόχο την επίτευξη των ανωτέρω, οι δυο πλευρές θα επικοινωνούσαν δια της διπλωματικής οδού.

Τα ΜΟΕ ξεκίνησαν να εφαρμόζονται έντονα το 1999, στον απόηχο των καταστροφικών σεισμών που έπληξαν Αθήνα και Κωνσταντινούπολη και το αμοιβαίο κύμα αλληλεγγύης.

Ελλάδα και Τουρκία αποφάσισαν στη μείωση της έντασης, κυρίως της στρατιωτικής, με τη βελτίωση του ψυχολογικού κλίματος και των επαφών μεταξύ των Ενόπλων Δυνάμεων των δύο χωρών σε διάφορα επίπεδα, μέσω της σταδιακής υιοθέτησης Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (MOE).

Επιπλέον, συμφώνησαν ανάπτυξη της διμερούς συνεργασίας στον τομέα της λεγόμενης «χαμηλής πολιτικής», δηλαδή εκεί όπου δεν υπάρχει αμφισβήτηση του status quo και των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων από την Άγκυρα (οικονομία και εμπόριο, τουρισμός, πολιτισμός, κοινωνία πολιτών κλπ.).

Τα παραπάνω αποτέλεσαν και κύρια άρθρα της Διακήρυξης των Αθηνών, τον Δεκέμβριο του 2023, που υπέγραψαν Μητσοτάκης – Ερντογάν, στο πλαίσιο της επίσκεψης του Τούρκου Προέδρου στην Αθήνα.

Τα 29 ΜΟΕ που συμφωνήθηκαν το 1999 κι έκτοτε αποτελούν τα κύρια αντικείμενα συζητήσεων και αξιολόγησης αφορούν τις Ένοπλες Δυνάμεις των δύο χωρών είναι τα εξής: (στην παρένθεση είναι και το έτος υπογραφής της κάθε συμφωνίας – όπως τα σταχυολογεί το amyna.news):

1. Στα πλαίσια της Exercise planning Conference NATO, να ανταλλάσσεται το Πρόγραμμα Εθνικών Ασκήσεων Μεγάλου – Μεσαίου μεγέθους. (2000)
2. Εγκαθίδρυση απευθείας διαύλου επικοινωνίας μεταξύ των Υπουργών Αμύνης των δύο χωρών. (2001)
3. Εγκαθίδρυση απευθείας διαύλου επικοινωνίας μεταξύ των Υπουργών Εξωτερικών των δύο χωρών. (2001)
4. Διασύνδεση δύο στρατιωτικών Νοσοκομείων σε θέματα τηλεϊατρικής. (2001)
5. Συνεργασία μεταξύ των Εθνικών Σχολών Αμύνης σε θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος, όπως: Νατοϊκά θέματα, Στρατιωτικά Δόγματα, διατήρηση Ειρήνης, Φυσικές καταστροφές, περιβαντολλογικά θέματα. (2001)
6. Ανταλλαγή προσωπικού για εκπαίδευση στα κέντρα εκπαίδευσης Partnership for Peace – PfP (Σύμπραξη για την Ειρήνη) του ΝΑΤΟ, των δύο χωρών. Έχει προταθεί τρεις έως πέντε Τούρκοι Αξιωματικοί να πηγαίνουν για εκπαίδευση στο κέντρο του ΚΙΛΚΙΣ και, ισοδύναμος αριθμός Ελλήνων στο κέντρο εκπαίδευσης στην Άγκυρα. (2002)
7. Ανταλλαγή αξιωματικών από τα Γενικά Επιτελεία για την παρακολούθησε μιας μεγάλης κλίμακας στρατιωτικής άσκηση ετησίως κατά την Ημέρα Διακεκριμένων Επισκεπτών (DV-DAY). (2003)
8. Συναντήσεις των Αρχηγών ΓΕΕΘΑ στα πλαίσια των συναντήσεων των αρμοδίων οργάνων των Διεθνών Οργανισμών (ΝΑΤΟ και ΕΕ), για ανταλλαγή απόψεων επί στρατιωτικών θεμάτων. (2003)
9. Συνεργασία για αποφυγή μόλυνσης της περιοχής Έβρου/Μαρίτσας, με την καθιέρωση συστήματος διατηρήσιμης περιβαντολλογικής ανάπτυξης του ποταμού. (2003)
10. Διοργάνωση αμοιβαίων επισκέψεων μεταξύ των Στρατιωτικών Σχολών των Ενόπλων Δυνάμεων των δύο χωρών. (2003)
11. Επισκέψεις Αξιωματικών των Γενικών Επιτελείων των δύο χωρών, προκειμένου να ανταλλάσσουν απόψεις επί θεμάτων αμοιβαίου ενδιαφέροντος. (2003)
12. Σχεδίαση αμοιβαίας επίσκεψης σε μια μεγάλη διεθνή έκθεση αμυντικού υλικού, που οργανώνεται είτε στην Ελλάδα, είτε στην Τουρκία. (2005)
13. Διοργάνωση αγώνων ατομικών αθλημάτων (πχ ιστιοπλοΐα, κολύμβηση, τένις) μεταξύ των στρατιωτικών Σχολών(2005)
14. Οργάνωση φιλικών αθλητικών εκδηλώσεων μεταξύ μικτών ομάδων, του Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας, των δύο χωρών. (2005)
15. Εγκατάσταση απευθείας τηλεφωνικής γραμμής (“κόκκινη γραμμή”) μεταξύ των αεροπορικών στρατηγείων Λάρισας και Εσκί Σεχίρ, για την αποφυγή κλιμάκωσης αεροπορικών επεισοδίων (π.χ. αναχαιτίσεις και υπερπτήσεις) με “ανεπιθύμητες” παρενέργειες. (2005)
16. Μαθήματα ελληνικής και τουρκικής γλώσσας αντίστοιχα, σε στελέχη των ενόπλων Δυνάμεων, σε ετήσια βάση. (2005)
17. Συνεργασία των στρατιωτικών, σε θέματα αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών των δύο χωρών και διοργάνωση κοινών ασκήσεων. (2006)
18. Ανταλλαγή επισκέψεων και διεξαγωγή διαβουλεύσεων μεταξύ των δύο Αρχηγών Λιμενικού Σώματος π.χ. για τη λαθρομετανάστευση. (2006)
19. Εγκατάσταση απευθείας τηλεφωνικής γραμμής μεταξύ των δύο Αρχηγών ΓΕΕΘΑ. (2006)
20. Ανταλλαγή επισκέψεων σε επίπεδο Αρχηγών των τριών Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά και σε άλλα ιεραρχικά επίπεδα της Στρατιωτικής Διοίκησης. (2007)
21. Δημιουργία κοινής Διακλαδικής Επιχειρησιακής Μονάδας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, για συμμετοχή σε ειρηνευτικές επιχειρήσεις.(2007)
22. Ίδρυση κοινής (ελληνοτουρκικής) Χερσαίας Μονάδας στο πλαίσιο της Δύναμης Ταχείας Αντίδρασης του ΝΑΤΟ (NRF). (2007)
23. Σύσταση κοινής Διακλαδικής Ομάδας Δράσης για αντιμετώπιση καταστροφών και παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, με ευρεία επιχειρησιακή δυνατότητα.(2007)
24. Ανταλλαγή επισκέψεων μεταξύ των Διοικητών των Μονάδων της Ελληνο-Τουρκικής μεθορίου της Θράκης.(2007)
25. Κοινά εκπαιδευτικά προγράμματα (Ελλάδας και Τουρκίας) στο πλαίσιο της σύμπραξης για την ειρήνη (PfP του ΝΑΤΟ), στα οποία θα συμμετέχουν χώρες – μέλη της Σύμπραξης για την Ειρήνη. (2010)
26. Διαλέξεις σε σπουδαστές των Ανωτάτων Στρατιωτικών Εκπαιδευτικών ιδρυμάτων όλων των κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων από τους αρχηγούς Επιτελείων, στο πλαίσιο της ανταλλαγής αμοιβαίων επισκέψεων. (2010)
27. Διασύνδεση, σε επίπεδο επιτελών, μιας Ελληνικής Μεραρχίας/Ταξιαρχίας στο Τουρκικό Στρατηγείο Υψηλής Ετοιμότητας του ΝΑΤΟ (NRDC-TR) και μιας Τουρκικής Μεραρχίας/Ταξιαρχίας στο Ελληνικό Αναπτυσσόμενο Στρατηγείο του ΝΑΤΟ (NDC-GR), για εκπαιδευτικούς λόγους. (2010)
28. Οργάνωση αμοιβαίων εθιμοτυπικών επισκέψεων μεταξύ των Σχολών Πολέμου στο πλαίσιο προγραμματισμένων ταξιδιών στο εξωτερικό. (2010)
29. Διεξαγωγή κοινών επιστημονικών δραστηριοτήτων (ακαδημαϊκές μελέτες, σεμινάρια, συμπόσια και εκδόσεις άρθρων σε στρατιωτικά περιοδικά και επιθεωρήσεις των δύο χωρών) μεταξύ των Ανωτάτων Στρατιωτικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων των Ενόπλων Δυνάμεων, στο πλαίσιο των καθιερωμένων ανταλλαγών επισκέψεων μεταξύ των σπουδαστών, καθώς και μεταξύ των Σχολών Επιτελών(2010).

Όταν συναντώνται οι αντιπροσωπείες συνεννοούνται μεταξύ τους και μετά ενημερώνουν τους Υπουργούς Εξωτερικών και Άμυνας, ποια ΜΟΕ να εγκρίνουν ad referendum (με κάθε επιφύλαξη) ή να μην εγκρίνουν.

Τα ΜΟΕ Ελλάδας-Τουρκίας έχουν ελάχιστη έως μηδαμινή επίδραση στις διαπραγματεύσεις που διεξάγουν τα Υπουργεία Εξωτερικών.