- Η ποιότητα του αέρα στις πόλεις της ΕΕ βελτιώνεται, αλλά οι κανόνες για την ατμοσφαιρική ρύπανση δεν τηρούνται πάντα, ενώ η ηχορύπανση παραμένει σε ανησυχητικά επίπεδα.
- Η έλλειψη κοινών στόχων για τη μείωση του θορύβου αποθαρρύνει τα κράτη μέλη από την εφαρμογή αποτελεσματικών δράσεων κατά της ηχορύπανσης.
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει τη σημασία της αντιμετώπισης της ρύπανσης και προγραμματίζει αυστηρότερα πρότυπα για την ποιότητα του αέρα και τη μείωση του θορύβου μέχρι το 2030.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση και η ηχορύπανση μπορούν να βλάψουν την υγεία μας, ιδίως στις αστικές περιοχές, όπου ζουν οι περισσότεροι πολίτες της Ένωσης, επισημαίνει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικο Συνέδριο σε ειδική έκθεσή του.
Όπως αναφέρεται, «ελέγξαμε πώς εφαρμόζουν οι πόλεις που επιλέξαμε τους κανόνες της ΕΕ, οι οποίοι έχουν σχεδιαστεί με στόχο την καλύτερη προστασία της υγείας μας».
Στην εν λόγω έκθεση, παρατίθενται οι κάτωθι διαπιστώσεις:
- Παρόλο που η ποιότητα του αέρα βελτιώνεται, τα πρότυπα για την ποιότητα του αέρα δεν πληρούνται πάντοτε ή η τήρησή τους επιτεύχθηκε πολύ πρόσφατα
- Ο θόρυβος στις πόλεις μας εξακολουθεί να είναι υπερβολικός
- Η έλλειψη ενωσιακών τιμών ‑ στόχου για τη μείωση του θορύβου αποθαρρύνει τα κράτη μέλη να δώσουν προτεραιότητα σε δράσεις για τη μείωση της ηχορύπανσης
- Τα όρια αναφοράς θορύβου καλύπτουν μόνο ένα μέρος του πληθυσμού της ΕΕ που ενδέχεται να εκτίθεται σε επιβλαβή θόρυβο
- Συνιστώνται δράσεις για τη μείωση των επιβλαβών επιπέδων θορύβου
Στη σχετική σύνοψη, επισημαίνεται: «Η ατμοσφαιρική ρύπανση και η ηχορύπανση αναγνωρίζονται από τον Παγκόσμιο
Οργανισμό Υγείας ως δύο από τις σημαντικότερες περιβαλλοντικές απειλές για την ανθρώπινη υγεία. Τα φαινόμενα της ρύπανσης του αέρα και του περιβαλλοντικού θορύβου τείνουν να είναι εντονότερα στις αστικές περιοχές, όπου ζουν τρεις στους τέσσερις πολίτες της ΕΕ».
Ενώ σημειώνεται:
«Η ΕΕ έχει θεσπίσει κανόνες που διέπουν την ποιότητα του αέρα και τα επίπεδα περιβαλλοντικού θορύβου, με σκοπό την προστασία των πολιτών της. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και το σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση ήρθαν να
επισφραγίσουν τη γραμμή πλεύσης της ΕΕ, με τον καθορισμό στόχων για την περαιτέρω μείωση των επιπτώσεων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και του υπερβολικού θορύβου στην ανθρώπινη υγεία.
Αποφασίσαμε να πραγματοποιήσουμε τον εν προκειμένω έλεγχο, καθώς η Επιτροπή βρίσκεται στα μέσα της πορείας της προς την επίτευξη των τιμών-στόχου μηδενικής ρύπανσης για το 2030.
Το νομικό πλαίσιο της ΕΕ για τον αέρα βρίσκεται επί του παρόντος υπό αναθεώρηση ώστε να θεσπιστούν αυστηρότερα πρότυπα μέχρι το 2030. Από την άλλη, η οδηγία της ΕΕ του 2002 για τον περιβαλλοντικό θόρυβο δεν έχει αναθεωρηθεί μέχρι σήμερα. Στόχος του ελέγχου είναι να βοηθήσει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να λάβουν μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της επιβλαβούς ρύπανσης».
Και η Αθήνα στα παραδείγματα
Σημειώνεται, ακόμη: «Προκειμένου να αξιολογήσουμε την αποτελεσματικότητα των εθνικών και τοπικών δράσεων για την επίτευξη των στόχων που θέτει η νομοθεσία της ΕΕ, επιλέξαμε τρία κράτη μέλη και αντίστοιχες πόλεις: την Αθήνα στην Ελλάδα, τη Βαρκελώνη στην Ισπανία και την Κρακοβία στην Πολωνία. Για τους σκοπούς του ελέγχου, επιλέξαμε αστικές περιοχές στις οποίες η ατμοσφαιρική ρύπανση και η ηχορύπανση τελούν υπό τη διαχείριση μίας μόνο αρχής. Η επιλογή αυτή μας επέτρεψε να καλύψουμε αστικές περιοχές που πλήττονται από διάφορες πηγές ατμοσφαιρικής ρύπανσης και παράλληλα από υψηλά επίπεδα θορύβου (βλέπε γράφημα 4).
Εξετάσαμε τα μέτρα που είχαν ληφθεί για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ηχορύπανσης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έλαβαν στήριξη στο πλαίσιο έργων χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ κατά τις περιόδους προγραμματισμού 2014-2020 και 2021-2027 (συνολικά 13 έργα, εκ των οποίων τέσσερα στη Βαρκελώνη, τέσσερα στην Κρακοβία και πέντε στην Αθήνα). Ο έλεγχός μας δεν κάλυψε ούτε τη μεθοδολογία της Επιτροπής για την παρακολούθηση των δράσεων για καθαρό αέρα ούτε τις εκτιμήσεις των σχετικών ποσών».
Οι συστάσεις προς την Επιτροπή
Βάσει των ευρημάτων συνιστάται στην Επιτροπή να αξιολογήσει κατά πόσον είναι εφικτό:
- να εισαγάγει στην οδηγία για τον περιβαλλοντικό θόρυβο τιμές-στόχο σε επίπεδο ΕΕ για τη μείωση του θορύβου και όρια θορύβου
- να ευθυγραμμίσει στον μέγιστο δυνατό βαθμό τα κατώτατα όρια που θέτει η οδηγία για την αναφορά στοιχείων για την έκθεση σε θόρυβο με τα όρια που συνιστά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας
Οι απαντήσεις της Επιτροπής
Η Επιτροπή εκφράζει την ικανοποίησή της για την ειδική έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ) σχετικά με την αστική ρύπανση. Στην έκθεση παρέχεται μια ικανοποιητική επισκόπηση της νομικής κατάστασης καθώς και των δράσεων που έχουν αναληφθεί από την Επιτροπή και τις τρεις πόλεις που ελέγχθηκαν (Αθήνα, Βαρκελώνη και Κρακοβία) σε σχέση με την ατμοσφαιρική ρύπανση και την ηχορύπανση. Από τότε που καθιερώθηκε, ο έλεγχος αποτελεί σταθερά για την Επιτροπή μια ευκαιρία περαιτέρω προβληματισμού, βελτιώσεων και αποτελεσματικής συνεργασίας με τα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση της αστικής ρύπανσης, εν γένει, και ειδικότερα για τα ζητήματα της ποιότητας του αέρα και της μείωσης της ηχορύπανσης.
Η ποιότητα του αέρα και η μείωση του θορύβου αποτελούν σημαντικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδίως στο πλαίσιο της εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και, ειδικότερα, της φιλοδοξίας μηδενικής ρύπανσης για ένα περιβάλλον απαλλαγμένο από τοξικές ουσίες και του σχετικού σχεδίου δράσης για μηδενική ρύπανση. Η ατμοσφαιρική ρύπανση και ο περιβαλλοντικός θόρυβος επηρεάζουν αισθητά τη δημόσια υγεία, το περιβάλλον και τη συνολική ποιότητα ζωής των πολιτών. Η κακή ποιότητα του αέρα μπορεί να προκαλέσει αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις, πρόωρους θανάτους και μείωση του προσδόκιμου ζωής, ενώ η ηχορύπανση μπορεί να αποτελέσει αιτία άγχους, διαταραχών του ύπνου και γνωσιακών διαταραχών, μεταξύ άλλων προβλημάτων υγείας.
Η ΕΕ αναγνωρίζει ότι είναι σημαντικό να αντιμετωπιστούν τα εν λόγω ζητήματα και έχει εφαρμόσει διάφορες πολιτικές και οδηγίες με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα και τη μείωση της ηχορύπανσης. Η αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων έχει αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα μετά την έγκριση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Ωστόσο, απαιτείται να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες από όλα τα κράτη μέλη προκειμένου να επιτευχθούν επίπεδα θορύβου και ποιότητας του αέρα ασφαλή για την ανθρώπινη υγεία.
Όσον αφορά το γενικό συμπέρασμα που διατυπώνει το ΕΕΣ στην έκθεση σχετικά με τα μέτρα που έλαβαν η Επιτροπή και τα επιλεγμένα κράτη μέλη στον τομέα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ηχορύπανσης, η Επιτροπή επισημαίνει ότι, με βάση τα αποτελέσματα της αξιολόγησης που διενήργησε το 2019 σχετικά με τις οδηγίες για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα (οδηγίες ΠΑΑ), προκύπτει ότι η νομοθεσία είναι τουλάχιστον εν μέρει αποτελεσματική.
Το ΕΕΣ συνιστά στην Επιτροπή να αξιολογήσει τη σκοπιμότητα της θέσπισης στόχων για τη μείωση του θορύβου και ορίων θορύβου σε επίπεδο ΕΕ στην οδηγία για τον περιβαλλοντικό θόρυβο και της ευθυγράμμισης των κατώτατων ορίων που θέτει η οδηγία ως προς την αναφορά στοιχείων για την έκθεση σε θόρυβο με τα όρια που συνιστά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Η Επιτροπή αναγνωρίζει τη σπουδαιότητα του ζητήματος, όπως και της σύστασης, και την αποδέχεται πλήρως.
Η σύσταση συνάδει με τα συμπεράσματα της έκθεσης σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας για τον περιβαλλοντικό θόρυβο που δημοσιεύθηκε το 2023, στην οποία επισημαίνεται ειδικότερα ότι η Επιτροπή θα αξιολογήσει πιθανές βελτιώσεις της οδηγίας, συμπεριλαμβανομένων των στόχων μείωσης του θορύβου σε επίπεδο ΕΕ (όπως υπογραμμίζεται στο σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση).
Δείτε εδώ ολόκληρη την ειδική έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου
Δείτε εδώ τις απαντήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
