Άμβλωση στην Ευρώπη: Δικαίωμα για λίγες, αγώνας για εκατομμύρια άλλες

A European Perspective

Τα αναπαραγωγικά δικαιώματα βρίσκονται στο επίκεντρο των πολιτικών συζητήσεων παγκοσμίως τους τελευταίους μήνες. Καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ αναλαμβάνει τα καθήκοντά του μετά από μια εκστρατεία όπου η πρόσβαση στην άμβλωση ήταν κεντρικό θέμα, η Ευρώπη βρίσκεται επίσης σε ένα σταυροδρόμι φιλελεύθερων πολιτικών και περιοριστικών νόμων. Καθώς τα κινήματα «υπέρ της ζωής» κερδίζουν έδαφος σε όλο τον κόσμο, οι ακτιβιστές επιδιώκουν μια εγγύηση σε ολόκληρη την ΕΕ για την ασφαλή πρόσβαση στις αμβλώσεις. Από την Ουγγαρία μέχρι την Ιταλία, τη Γαλλία και τη Φινλανδία, εξετάζουμε τα δικαιώματα στην άμβλωση από μια ευρωπαϊκή οπτική γωνία*.

«Δεν θα μπορούσα να διαχειριστώ άλλη μια εγκυμοσύνη, ούτε ψυχικά ούτε σωματικά. Αλλά η διαδικασία ήταν φρικτή», θυμάται η Χάνα (δεν είναι το πραγματικό της όνομα), μια 32χρονη Ουγγαρέζα πτυχιούχος ψυχολογίας. Όταν αποφάσισε να κάνει έκτρωση στη Βουδαπέστη, το καλοκαίρι του 2023, αυτή η μητέρα δύο παιδιών χρειάστηκε να κάνει δύο ιατρικά ραντεβού προκειμένου να αλλάξει γνώμη και να φέρει την εγκυμοσύνη σε πέρας, λέει η Χάνα. Τελικά, κατάφερε να υποβληθεί σε άμβλωση μόλις πέντε ημέρες πριν από το νόμιμο όριο των 12 εβδομάδων. Καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, χρειάστηκε να ακούσει δύο φορές τον καρδιακό παλμό του εμβρύου, ενώ έλαβε ένα χαρτί με τις ζωτικές πληροφορίες και την ηλικία του. «Είναι φρικτό… Δεν θέλεις να το κάνεις. Ήταν ψυχικά εξαντλητικό και πρόσθεσε ενοχές σε μια ήδη δύσκολη απόφαση» δήλωσε στη δημοσιογραφική ομάδα του A European Perspective.

Στην Ουγγαρία, η συντηρητική κυβέρνηση του πρωθυπουργού Βίκτορ Ορμπάν υπονόμευσε σταδιακά τα αναπαραγωγικά δικαιώματα με την πάροδο των ετών. Η εμπειρία της Χάνα ήταν συνέπεια ενός νόμου που ψηφίστηκε τον Σεπτέμβριο του 2022, ο οποίος υποχρέωνε τις γυναίκες που ήθελαν να κάνουν άμβλωση, να έρθουν αντιμέτωπες με τις «ζωτικές λειτουργίες» του εμβρύου «με σαφώς αναγνωρίσιμο τρόπο». Αν και περιγράφεται ως σύσταση και όχι ως αυστηρή νομική απαίτηση, η διαδικασία απαιτεί ουσιαστικά από τη γυναίκα να ακούσει τον καρδιακό παλμό του εμβρύου που κυοφορεί.

Η 28χρονη Τζένιφερ από το Γκιόρ της βορειοδυτικής Ουγγαρίας, επέλεξε να κάνει έκτρωση στην άλλη άκρη των συνόρων της χώρας, στην Αυστρία, με κόστος 500 ευρώ. Θυμάται ότι η αυστριακή κλινική ήταν «γεμάτη ασθενείς, κυρίως από την Ουγγαρία και τη Σλοβακία». Μετά από μια διαβούλευση, η Τζένιφερ έλαβε την πρώτη δόση του φαρμάκου και οι γιατροί της συνέστησαν να επιστρέψει στο σπίτι της με ασφάλεια.

«Στην Αυστρία, δεν μου έκαναν ερωτήσεις, δεν παρακολούθησα βίντεο με μωρά, δεν άκουσα τους καρδιακούς παλμούς του εμβρύου. Κανείς δεν αμφισβήτησε την απόφασή μου ούτε με έκανε να νιώσω ντροπή», λέει. «Αν έχετε την οικονομική δυνατότητα, θα σας συνιστούσα να πάτε στο εξωτερικό για να λάβετε καλύτερη φροντίδα. Η διαδικασία ήταν συναισθηματικά κουραστική, αλλά ένιωσα ανακούφιση επειδή μου φέρθηκαν με σεβασμό και αξιοπρέπεια. Αυτό έκανε όλη τη διαφορά» τονίζει.

Δύο πραγματικότητες

Αυτές οι προσωπικές ιστορίες υπογραμμίζουν το χάσμα εντός της Ευρώπης σχετικά με τα δικαιώματα αναπαραγωγής. Ενώ ορισμένες χώρες επιδιώκουν προοδευτική νομοθεσία, άλλες επιβάλλουν ορισμένες από τις πιο αυστηρές συντηρητικές πολιτικές παγκοσμίως. Τον Μάρτιο του 2024, η Γαλλία έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που κατοχύρωσε ρητά το δικαίωμα στην άμβλωση στο σύνταγμά της, καθιστώντας την ηγέτη στην Ευρώπη όσον αφορά τη διασφάλιση της πρόσβασης στην άμβλωση.

Διαβάστε το άρθρο – Συμπερίληψη της άμβλωσης στο Σύνταγμα: Εκατοντάδες άνθρωποι στο Παρίσι γιορτάζουν μια «ιστορική» ημέρα που «θα συζητιέται σε είκοσι χρόνια» (Franceinfo)

Ομοίως, η Σλοβενία ​​παρέχει ένα παράδειγμα ελεύθερης πρόσβασης στην άμβλωση. Αν και το δικαίωμα στην άμβλωση δεν αναφέρεται ρητά στο σύνταγμά της, το άρθρο 55 του έχει κατοχυρώσει την ελευθερία επιλογής στην τεκνοποίηση, από την ανεξαρτησία της Σλοβενίας το 1991. Σήμερα, η χώρα διαθέτει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά άμβλωσης στους εφήβους στην Ευρώπη.

«Το παράδειγμα της Σλοβενίας δείχνει πώς η ομαλοποίηση της πρόσβασης στις αμβλώσεις και η ενσωμάτωση της ολοκληρωμένης εκπαίδευσης οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα», λέει η Σλοβένα ακτιβίστρια Νίκα Κόβατς, συντονίστρια της ευρωπαϊκής εκστρατείας «My Voice, My Choice».

«Όταν οι αμβλώσεις νομιμοποιούνται και είναι προσβάσιμες, τα ποσοστά τους μειώνονται στατιστικά λόγω της καλύτερης εκπαίδευσης», εξηγεί.

Αντίθετα, στη Μάλτα, η άμβλωση απαγορευόταν εντελώς μέχρι το 2023, ακόμη και όταν κινδύνευε η ζωή μιας γυναίκας. Τον Ιούνιο 2023 η Μάλτα χαλάρωσε ελαφρώς την νομοθεσία της και τώρα η άμβλωση επιτρέπεται μόνο στην περίπτωση που η ζωή της μητέρας βρίσκεται σε κίνδυνο ή το έμβρυο δεν είναι βιώσιμο. Σε αυτήν την κατεξοχήν καθολική χώρα, όπου ο ρωμαιοκαθολικισμός είναι η κρατική θρησκεία, η βαθιά αντίθεση στις αμβλώσεις συνεχίζεται, με εννέα στους δέκα πολίτες να αντιτίθενται στη νομιμοποίηση, όπως αναφέρει η βελγική γαλλόφωνη ραδιοτηλεόραση RTBF. Με την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004, η Μάλτα διασφάλισε ότι η εθνική της νομοθεσία περί αμβλώσεων δεν επηρεάζεται από τις συνθήκες της ΕΕ.

Η επιρροή της Καθολικής Εκκλησίας μπορεί να βοηθήσει στην εξήγηση της στάσης της Μάλτας σχετικά με τα αναπαραγωγικά δικαιώματα. Στην ομιλία του το 2025 στο Διπλωματικό Σώμα, ο Πάπας Φραγκίσκος χαρακτήρισε την έννοια του δικαιώματος στην άμβλωση «απαράδεκτη», δηλώνοντας ότι «αντίκειται στα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδιαίτερα στο δικαίωμα στη ζωή», όπως ανέφερε το Vatican News. Σύμφωνα με τον Ποντίφικα, «Όλη η ζωή πρέπει να προστατεύεται, κάθε στιγμή, από τη σύλληψη έως τον φυσικό θάνατο, γιατί κανένα παιδί δεν είναι λάθος ή ένοχο επειδή υπάρχει, όπως και κανένας ηλικιωμένος ή άρρωστος δεν πρέπει να στερείται την ελπίδα και να αισθάνεται απόρριψη».

Διαβάστε το άρθρο – Μάλτα: Στον παράδεισο των ΛΟΑΤΚΙ+, η άμβλωση δεν έχει θέση (RTBF)

«Στις 49 χώρες σε όλη την ευρωπαϊκή περιοχή, 44 έχουν νομιμοποιήσει την άμβλωση βάσει αιτήματος ή κοινωνικοοικονομικού υπόβαθρου», εξηγεί η Λία Χόκτορ, Περιφερειακή Διευθύντρια για την Ευρώπη στο Κέντρο για τα Αναπαραγωγικά Δικαιώματα (CRR) που εδρεύει στη Γενεύη. Σε συνέντευξή της στο RTS και το Swissinfo για το A European Perspective, προσδιορίζει τη Μάλτα ως μία από τις πέντε εξαιρέσεις στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ανδόρας, του Λιχτενστάιν, του Μονακό και της Πολωνίας «όπου η άμβλωση βασικά δεν είναι διαθέσιμη».

Είκοσι εκατομμύρια γυναίκες δεν έχουν το δικαίωμα σε ασφαλή και προσβάσιμη άμβλωση στην Ευρώπη

Στην Πολωνία, από τη δεκαετία του 1990, η διακοπή της εγκυμοσύνης δεν επιτρέπεται κατόπιν αιτήματος ή για κοινωνικοοικονομικούς λόγους. Τον Οκτώβριο του 2020, μια απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου ενίσχυσε περαιτέρω τους περιορισμούς, απαγορεύοντας τις αμβλώσεις ακόμη και σε περίπτωση εμβρυϊκής βλάβης. Αυτή η απόφαση επέβαλε ουσιαστικά μια σχεδόν πλήρη απαγόρευση, αφήνοντας αμέτρητες γυναίκες χωρίς νόμιμες επιλογές για άμβλωση.

Για να βοηθήσουν τις γυναίκες να αντιμετωπίσουν αυτούς τους περιορισμούς, ακτιβιστές σύστησαν την Ciocia Czesia (Θεία Τσέχα), μια πρωτοβουλία που τους επιτρέπει να ταξιδέψουν στην Τσεχία για να κάνουν  άμβλωση. Σε συνέντευξή της με την τσεχική τηλεόραση Česká Televize για το A European Perspective, η συνιδρύτρια Γιολάντα Νοβάτσικ σχολιάζει: «Στα μεταγενέστερα στάδια της εγκυμοσύνης, το ταξίδι στο εξωτερικό για έκτρωση μπορεί να είναι η μόνη εφικτή επιλογή. Για παράδειγμα, οι γυναίκες συνήθως ανακαλύπτουν ότι το έμβρυο έχει δυσμορφία γύρω στις 15 ή 16 εβδομάδες κύησης, κάτι που είναι λίγο πολύ αργά για να πάρουν το χάπι άμβλωσης. Σε τέτοιες περιπτώσεις, συνήθως ταξιδεύουν σε χώρες όπως η Τσεχία, η Ολλανδία ή το Ηνωμένο Βασίλειο».

Ωστόσο, δεν έχουν όλες οι γυναίκες τη δυνατότητα να ταξιδέψουν στο εξωτερικό.

«Έκανα την πρώτη μου άμβλωση σε ηλικία 24 ετών με φάρμακα που είδα σε μια διαφήμιση εφημερίδας. Αυτά τα χάπια υποτίθεται πως αποκαθιστούσαν την έμμηνο ρύση. Έχω κάνει συνολικά πέντε εκτρώσεις Τις έκανα πάντα στο σπίτι, μόνη μου, παίρνοντας χάπια που αγόραζα στο Διαδίκτυο. Για μένα, το ταξίδι στο εξωτερικό δεν ήταν ποτέ επιλογή για μένα, δεν μπορούσα να το αντέξω οικονομικά» θυμάται η 44χρονη Μαγκνταλένα από το Τορούν.

«Μόνο οι γυναίκες που έχουν τα χρήματα να ταξιδέψουν σε άλλο μέρος, να πάρουν άδεια από τη δουλειά τους, να πληρώσουν το ξενοδοχείο και τη διαδικασία, μπορούν να το κάνουν με ασφάλεια και γρήγορα», σχολιάζει η Νίκα Κόβατς της καμπάνιας «Η φωνή μου, η επιλογή μου». Αυτή η πρωτοβουλία επιδιώκει να διασφαλίσει ότι όλες οι γυναίκες στην ΕΕ έχουν δωρεάν πρόσβαση σε ασφαλείς υπηρεσίες αμβλώσεων, ανεξάρτητα από το πού ζουν.

«Η κατάσταση στην Ευρώπη είναι πολύ χειρότερη από ό,τι πιστεύαμε», λέει η ακτιβίστρια σχετικά με την έρευνα της εκστρατείας για την πρόσβαση στις αμβλώσεις.

«Είκοσι εκατομμύρια γυναίκες δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλή άμβλωση» λέει.

Η νομιμοποίηση των αμβλώσεων σε επίπεδο ΕΕ δεν αποτελεί επιλογή, καθώς οι σχετικοί νόμοι παραμένουν κυρίαρχο ζήτημα για τα κράτη-μέλη σύμφωνα με τις συνθήκες της ΕΕ. Η εκστρατεία στοχεύει σε πολιτικές που επιτρέπουν τη διασυνοριακή πρόσβαση των γυναικών σε χώρες με περιοριστικούς νόμους. Τον Δεκέμβριο του 2024, η εκστρατεία συγκέντρωσε ένα εκατομμύριο υπογραφές για την υποστήριξη του προτεινόμενου νόμου για τις αμβλώσεις σε όλη την ΕΕ.

Στις Βρυξέλλες, το RTBF συνάντησε την Λάνα Κοπ, μια από τις συντονίστριες της εκστρατείας, στο πλαίσιο της συνεργατικής έρευνας του A European Perspective.

Συστημικά εμπόδια

«Ακόμη και σε χώρες με νόμιμη πρόσβαση, τα συστημικά εμπόδια συχνά δυσκολεύουν τις γυναίκες στο να λάβουν έγκαιρη φροντίδα», λέει η Λία Χόκτορ από το CRR. Αυτό περιλαμβάνει μέρη όπως η Γαλλία: σε μια έρευνα που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2024, το 82% των γυναικών που είχαν κάνει έκτρωση δήλωσαν ότι εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν εμπόδια, αναφέροντας μεγάλους χρόνους αναμονής και διαφορές στην πρόσβαση μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Radio France.

Σε ορισμένες χώρες, όπου υπάρχουν νομικά δικαιώματα για μια ασφαλή διαδικασία, η δυσκολία εύρεσης παρόχου μπορεί να οδηγήσει τις γυναίκες να αναζητήσουν άμβλωση μακριά από το σπίτι τους. Αυτό συμβαίνει στην Πορτογαλία. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Γενικής Επιθεώρησης Υγειονομικών Δραστηριοτήτων, πολλοί γιατροί στη χώρα ισχυρίζονται ότι είναι αντιρρησίες συνείδησης, αναγκάζοντας τα ιδρύματα υγείας να παραπέμψουν αλλού τις ασθενείς.

Διαβάστε το άρθρο: Εθελούσια διακοπή εγκυμοσύνης στην Πορτογαλία- Ο ρυθμιστής επισημαίνει αστοχίες δικτύου (RTP)

Εξαιτίας αυτού, πολλές γυναίκες στην Πορτογαλία αναζητούν υπηρεσίες αμβλώσεων στο εξωτερικό. Μόνο το 2023, 530 γυναίκες που ζούσαν στην Πορτογαλία έκαναν έκτρωση στις συνοριακές κλινικές του Vigo και του Badajoz στην Ισπανία, είπε στο πορτογαλόφωνο πρακτορείο ειδήσεων Lusa, η εθνική συντονίστρια της εκστρατείας «Η φωνή μου, η επιλογή μου» Νταϊάνα Πίντο. Ωστόσο, και στην Ισπανία, υπάρχουν κενά: μεταξύ 2011 και 2020, 45.000 Ισπανίδες αναγκάστηκαν να ταξιδέψουν εκτός της επαρχίας όπου ζουν για να κάνουν άμβλωση, όπως ανέφερε το RTVE το 2022.

Διαβάστε το άρθρο: Τουλάχιστον 45.000 γυναίκες έχουν ταξιδέψει εκτός της επαρχίας τους για να κάνουν αμβλώσεις την τελευταία δεκαετία (RTVE)

Στις 10 Ιανουαρίου 2025, το κοινοβούλιο της χώρας συζήτησε προτάσεις τροποποίησης του νόμου για τις αμβλώσεις σε μια σύνοδο που ηγήθηκε το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS). Μεταξύ άλλων αλλαγών, το PS επεδίωξε να παρατείνει το νόμιμο χρονικό πλαίσιο για την άμβλωση. Τελικά, όλες οι προτεινόμενες τροπολογίες απορρίφθηκαν — ένα αποτέλεσμα που χαιρετίστηκε θερμά από το Μόνιμο Συμβούλιο της Διάσκεψης των Πορτογάλων Επισκόπων, όπως αναφέρει το πρακτορείο Lusa.

Στην Ιταλία, αν και η άμβλωση είναι νόμιμη από το 1978, η επικράτηση των αντιρρησιών συνείδησης στη χώρα —90% σε ορισμένες περιοχές— συχνά αναγκάζει τις γυναίκες να βασίζονται στην ιδιωτική υγειονομική περίθαλψη ή σε ομάδες υπέρ του δικαιώματος στην άμβλωση. Αυτό συνέβη στην Κιάρα, η οποία ζει στην επαρχία της Μπρέσια, στην περιοχή της Λομβαρδίας. Η Κιάρα ανακάλυψε ότι ήταν έγκυος τον Μάρτιο του 2022.

«Αποφάσισα αμέσως να κάνω άμβλωση γιατί δεν έχω σκοπό να γίνω μητέρα», λέει στη δημοσιογραφική μάδα του A European Perspective. «Όταν όμως πήγα στον γιατρό μου, ανακάλυψα ότι ήταν αντιρρησίας συνείδησης στις αμβλώσεις». Στη συνέχεια, η Κιάρα στράφηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στην πλατφόρμα Telegram όπου βρήκε την ομάδα «IVG Sto benissimo», ένα ιταλικό δίκτυο υπέρ του δικαιώματος στην άμβλωση που φέρνει τις γυναίκες σε επαφή με κοντινούς γιατρούς οι οποίοι δεν είναι αντιρρησίες συνείδησης.

Το 2019, όταν η 34χρονη Γκρέτα από τη Φλωρεντία έμεινε έγκυος, ο γιατρός της ισχυρίστηκε ότι δεν μπορούσε να της δώσει το πιστοποιητικό που θα επιβεβαίωνε την εγκυμοσύνη της- το πρώτο βήμα στη διαδικασία. Έτσι, η Γκρέτα αναγκάστηκε να πάει σε ιδιώτη γυναικολόγο.

«Αυτό με πίκρανε πολύ. Κανείς δεν πρέπει να πάει σε ιδιώτη γυναικολόγο μόνο και μόνο για να πάρει ένα πιστοποιητικό», λέει.

Το 2021, η δημοσιογραφική ομάδα της εκπομπής «Rebus» του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα Rai 3, συνάντησε έναν από αυτούς τους αντιρρησίες συνείδησης, τη Δρα. Μαρία Ρόσα Ντ’Άννα, Διευθύντρια του Παιδιατρικού Τμήματος στο Νοσοκομείο Fatebenefratelli στο Παλέρμο.

«Δημιούργησα μια κλινική που προσφέρει υποστήριξη σε όλες τις ασθενείς που έρχονται και αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ολοκλήρωση της εγκυμοσύνης τους», είπε. «Προτείνουμε μια εναλλακτική λύση στην κλινική μας- η οποία είναι δωρεάν- και υποστηρίζει την ολοκλήρωση της εγκυμοσύνης, ώστε να είναι πιο συνειδητοποιημένη η επιλογή τους». Αν και δήλωσε πως σέβεται τον νόμο 194 της Ιταλίας, ο οποίος νομιμοποίησε τις αμβλώσεις, πρόσθεσε πως «δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως μέθοδος αντισύλληψης».

Η ιταλική ακροδεξιά κυβέρνηση, με επικεφαλής το κόμμα Fratelli d’Italia της Τζόρτζια Μελόνι, έχει κατηγορηθεί επανειλημμένα για υπονόμευση των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων των γυναικών και για υποστήριξη κινημάτων «υπέρ της ζωής». Στις 23 Απριλίου 2024, η ιταλική Γερουσία έδωσε την τελική της έγκριση σε μια τροπολογία που πρότεινε το κόμμα Fratelli d’Italia, η οποία νομιμοποιεί την παρουσία οργανώσεων κατά των αμβλώσεων σε κλινικές οικογενειακού προγραμματισμού. Σε ορισμένα νοσοκομεία, οι οργανώσεις «υπέρ της ζωής» έχουν ακόμη και ειδικές αίθουσες στους ίδιους διαδρόμους όπου πραγματοποιούνται αμβλώσεις.

Διαβάστε το άρθρο: Στην Ιταλία, η ριζοσπαστική δεξιά της Τζόρτζια Μελόνι κατηγορείται ότι νομιμοποιεί τις ενώσεις κατά των αμβλώσεων (RTBF)

Η 78χρονη Σεσίλια Καρντέλα είναι εθελόντρια στο Centro di Aiuto alla Vita (CAV, που εδρεύει στην Πίζα, ένα παράρτημα της ιταλικής οργάνωσης «υπέρ της ζωής» που ονομάζεται Movimento per la Vita.

«Πάντα ήθελα να βοηθήσω τα παιδιά- όχι τις μητέρες- συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είναι πολύ μικρά» λέει στο A European Perspective. Στην Τοσκάνη, όπου η εν λόγω οργάνωση απαγορεύεται να επισκέπτεται τοπικές κλινικές βάσει περιφερειακής απόφασης, βασίζεται στους ντόπιους και την υποστήριξη γιατρών που μοιράζονται το όραμά της, εξηγεί η Σεσίλια.

Η οργάνωση παρέχει οικονομική βοήθεια – 200 ευρώ το μήνα για 18 μήνες – καθώς και τρόφιμα και άλλα είδη βασικά είδη στις γυναίκες που έχουν ανάγκη, με στόχο να τις πείσουν να μη διακόψουν την εγκυμοσύνη τους.

«Όταν έρχονται σε εμάς, εάν έχουν ήδη κλείσει ραντεβού για να κάνουν άμβλωση, επιμένουμε όσο το δυνατόν περισσότερο στις άλλες δυνατότητες που μπορούμε να προσφέρουμε, για να δούμε αν μπορούμε να σώσουμε αυτή τη μικρή ζωή, που είναι τόσο πολύτιμη για εμάς» προσθέτει η 78χρονη.

Τα κινήματα «υπέρ της ζωής» λαμβάνουν ήδη θεσμική υποστήριξη στην Ιταλία σε ορισμένες περιοχές. Το 2022, ο περιφερειακός σύμβουλος του Πιντμοντ, Μαουρίτσιο Μαρόνε, μέλος του κόμματος Fratelli d’Italia, διέθεσε 460.000 ευρώ σε οργανώσεις που προάγουν «την κοινωνική αξία της μητρότητας» και προστατεύουν την «ζωή που γεννιέται». Το ποσό αυτό διπλασιάστηκε το 2023 και το 2024.

Η Λάουρα Ονόφρι, πρόεδρος της οργάνωσης Se Non Ora Quando? η οποία είναι κατά των έμφυλων διακρίσεων, σημείωσε ότι μόνο οργανώσεις «υπέρ της ζωής» ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση υποβολής προτάσεων του Μαρόνε.

«Υπάρχει ξεκάθαρη επιθυμία να πιέσουν τις γυναίκες να μην κάνουν αμβλώσεις», λέει.

Ποινικός κώδικας και πρακτική σε… παπάγιες

Στις οδηγίες του για την ενίσχυση της φροντίδας των αμβλώσεων παγκοσμίως, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά την πλήρη αποποινικοποίηση της διαδικασίας. Ωστόσο, αρκετές ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να έχουν ρήτρες για την άμβλωση στον ποινικό τους κώδικα.

«Δύο παραδείγματα αυτού θα ήταν το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία. Αυτές είναι δύο χώρες όπου οι γυναίκες έχουν πρόσβαση στην άμβλωση όταν τη χρειάζονται. Αλλά λόγω του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζεται στον ποινικό κώδικα, εξακολουθεί να υπάρχει στίγμα γύρω από αυτό. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχουμε δει μια αύξηση στις διώξεις γυναικών που έκαναν άμβλωση παράνομα. Αυτό προφανώς μας ανησυχεί πολύ» σχολιάζει η Λία Χόκτορ από το CRR.

Η διακοπή της εγκυμοσύνης εξακολουθεί να αποτελεί επίσημα ποινικό αδίκημα και στη Γερμανία.

«Οι ποινικοί νόμοι δημιουργούν ένα ανατριχιαστικό αποτέλεσμα», προσθέτει η Χόκτορ. «Οι γιατροί μπορεί να διστάζουν να παρέχουν νομικές υπηρεσίες και οι γυναίκες αντιμετωπίζουν αδικαιολόγητο άγχος και στίγμα».

Τον Οκτώβριο του 2024, ένας συνασπισμός 22 οργανώσεων προέτρεψε την Bundestag να περάσει νομοθεσία που αφαιρεί την άμβλωση από τον ποινικό κώδικα, επεκτείνοντας την πρόσβαση στη διαδικασία, από 12 σε 22 εβδομάδες εγκυμοσύνης.

Βίντεο: Γερμανοί ακτιβιστές σχεδιάζουν τη μεταρρύθμιση των νόμων για τις αμβλώσεις (Arte)

Το νομικό καθεστώς των αμβλώσεων στη Γερμανία έχει οδηγήσει σε έλλειψη ιατρικής κατάρτισης σε αυτόν τον τομέα.

«Οι πάροχοι ιατρικών υπηρεσιών δεν εκπαιδεύονται στη διαδικασία κατά τη διάρκεια των σπουδών τους», τονίζει η Χόκτορ. Αυτό το κενό οδήγησε τις ομάδες υπεράσπισης να οργανώσουν ‘εργαστήρια παπάγιας’, όπου οι επαγγελματίες της υγείας πραγματοποιούν αμβλώσεις χρησιμοποιώντας παπάγιες, προκειμένου να προσομοιώσουν τη διαδικασία, όπως ανέφερε ο BR τον Μάιο του 2024.

Διαβάστε το άρθρο: Εκτρώσεις: Εργαστήρια παπάγιας για την αντιμετώπιση του χάσματος στις ιατρικές σπουδές (BR)

Το 2002, στην Ελβετία, οι ψηφοφόροι ενέκριναν τη νομιμοποίηση της άμβλωσης κατά τις πρώτες 12 εβδομάδες της εγκυμοσύνης «μετά από γραπτό αίτημα της γυναίκας, η οποία πρέπει να επιβεβαιώσει ότι αντιμετωπίζει κινδύνους με την εγκυμοσύνη της».

Αυτή η απαίτηση, και το γεγονός ότι οι νόμοι για τις αμβλώσεις εξακολουθούν να διέπονται από τον ποινικό κώδικα, δημιουργεί ένα επίμονο στίγμα σύμφωνα με την Μπάρμπαρα Μπέργκερ, διευθύντρια του Santé Sexuelle Suisse, ενός δικτύου κέντρων σεξουαλικής υγείας και υπηρεσιών σεξουαλικής αγωγής στην Ελβετία.

«Αυτό το είδος συστήματος ασκεί μεγάλη πίεση στο ιατρικό προσωπικό, το οποίο θέλει να σιγουρευτεί ότι μια γυναίκα έχει πάρει τη σωστή απόφαση. Αυτό οδηγεί σε ηθικοποίηση», είπε σε συνέντευξή της στο Swissinfo το 2023.

Η Santé Sexuelle Suisse πιστεύει ότι η λύση είναι προφανής: η άμβλωση δεν θα πρέπει πλέον να ρυθμίζεται από τον ποινικό κώδικα στην Ελβετία, αλλά από τη νομοθεσία για τη δημόσια υγεία, όπως στη Γαλλία.

Η Μπέργκερ πιστεύει ότι αυτό θα επέτρεπε στην ασθενή να κάνει τη δική της επιλογή, δίνοντας προτεραιότητα στην υγεία της. «Μόλις μια γυναίκα πάρει την απόφασή της», είπε, «η άμβλωση θα πρέπει να είναι άμεσα διαθέσιμη και χωρίς εμπόδια» τονίζει.

Διαβάστε το άρθρο: Οι γυναίκες που ζητούν άμβλωση εξακολουθούν να βιώνουν το στίγμα στην Ελβετία (SWI)

Ιστορικές αλλαγές

Παρά τις προκλήσεις σε πολλά μέρη της Ευρώπης, το τοπίο αλλάζει σε ορισμένες χώρες με ιστορικά περιοριστικές θέσεις για τις αμβλώσεις. Το 2018 στην Ιρλανδία ένα δημοψήφισμα οδήγησε στην κατάργηση της Όγδοης Τροποποίησης, η οποία είχε αναγνωρίσει το «ίσο δικαίωμα στη ζωή» της μητέρας και του εμβρύου. Αυτή η αλλαγή επέτρεψε στο ιρλανδικό κοινοβούλιο να νομοθετήσει σχετικά με τη διακοπή της εγκυμοσύνης, με αποτέλεσμα τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων έως τις 12 εβδομάδες εγκυμοσύνης ή αργότερα υπό ορισμένες συνθήκες. Τα κινήματα «υπέρ της ζωής» παραμένουν ενεργά στη χώρα, συνεχίζοντας να αμφισβητούν πτυχές της ισχύουσας νομοθεσίας και να υποστηρίζουν περαιτέρω περιορισμούς.

Διαβάστε το άρθρο: Χιλιάδες συμμετέχουν στο «Ράλι για τη Ζωή» στο Δουβλίνο (RTE)

Εν τω μεταξύ, το 2023, η Φινλανδία πέρασε μια ρηξικέλευθη μεταρρύθμιση που επιτρέπει στις γυναίκες να διακόψουν την εγκυμοσύνη τους έως και στις 12 εβδομάδες χωρίς να αιτιολογήσουν την απόφασή τους. Μέχρι αυτή τη μεταρρύθμιση, η Φινλανδία διέθετε τους πιο αυστηρούς νόμους για τις αμβλώσεις στη σκανδιναβική περιοχή, που απαιτούσε έγκριση από δύο γιατρούς. Ενώ διευκολύνει την πρόσβαση και μειώνει το στίγμα γύρω από τις αμβλώσεις, η αλλαγή του νόμου δεν επηρέασε σημαντικά τον αριθμό των διαδικασιών, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του Φινλανδικού Ινστιτούτου Υγείας και Πρόνοιας. Ο δρόμος προς αυτή την ιστορική κοινοβουλευτική ψηφοφορία ξεκίνησε με μια πρωτοβουλία υπό την ηγεσία των πολιτών που ονομάζεται Oma Tahto («Η θέλησή μου), υποχρεώνοντας τους νομοθέτες να αντιμετωπίσουν το δημόσιο αίτημα για μεγαλύτερη αυτονομία.

Αν και δεν αναφέρθηκαν όλες, έντεκα γυναίκες μοιράστηκαν τις προσωπικές τους ιστορίες για αυτήν την έρευνα. Ιδιαίτερες ευχαριστίες σε κάθε μια από αυτές.

*Το A European Perspective είναι μια συντακτική συνεργασία που συνδέει τα ευρωπαϊκά μέσα μαζικής ενημέρωσης. Μάθετε περισσότερα εδώ. here.

Έρευνα-ρεπορτάζ: Martin Sterba (CT), Catherine Tonero, Garry Wantiez (RTBF), Rachel Barbara Häubi (Swissinfo/ RTS), Veronica DeVore (Swissinfo), Sara Badilini (EBU), Alexiane Lerouge (EBU) και Lili Rutai (EBU).

Πρόσθετο περιεχόμενο παρέχεται από το AFP (Γαλλία), Arte (Γαλλία-Γερμανία), BR (Γερμανία), Franceinfo (Γαλλία), RTBF (Βέλγιο), RTE (Ιρλανδία), RTP (Πορτογαλία), RTVE (Ισπανία) και Swissinfo (Ελβετία) .

Υποσυντάκτης: Kate de Pury (EBU)

Μετάφραση και έκδοση για ERTNews: Εύη Τσιριγωτάκη

Διαχείριση έργου: Veronica DeVore (Swissinfo) και Alexiane Lerouge (EBU)

Εικονογράφηση: Ann-Sophie De Steur

A European Perspective