Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας (10 Οκτωβρίου 2024)
Με αφορμή λοιπόν, αυτή την ημέρα, η οποία φέτος έχει ως θέμα “Η Ψυχική Υγεία στο χώρο της Εργασίας”, ο διακεκριμένος Καθηγητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο Bicocca του Μιλάνο, Σύμβουλος Εταιρικών Προγραμμάτων Ψυχικής Υγείας αλλά Μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τέτοιου είδους θέματα, ο Δρ Αντώνης Ντακανάλης, μιλά στο ertnews.gr και στη Νικόλ Παπαδοπούλου, για την κατάσταση ψυχικής υγείας των Ελλήνων εργαζομένων, για το πως επηρεάζεται από ένα αβέβαιο και διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον αλλά και το πως μπορεί ένα mobile app, βασιζόμενο στη Al (τεχνητή νοημοσύνη), να ενισχύσει το επίπεδο της ολιστικής ευεξίας όλων των εργαζομένων αλλά και του καθενός ξεχωριστά.
Ακολουθεί η συνέντευξη:
Ποιος είναι ο βασικός στόχος της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου;
Σε ολόκληρη την υφήλιο οι πάσχοντες από ψυχική διαταραχή ανέρχονται στο 1 δισεκατομμύριο. Παρόλο που το ετήσιο παγκόσμιο κόστος όλων των προβλημάτων ψυχικής υγείας, από τους εθισμούς, τις διατροφικές διαταραχές και την κατάθλιψη έως τη διπολική διαταραχή, και τη σχιζοφρένεια, εκτιμάται ότι ξεπερνάει τα 5 τρισεκατομμύρια δολάρια, οι πόροι που διατίθενται για τη ψυχική υγεία είναι δυσανάλογα χαμηλοί σε σχέση με τους αντίστοιχους για τη σωματική υγεία. Η 10η Οκτωβρίου ορίστηκε το 1992 με κοινή απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ψυχικής Υγείας που δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 150 χώρες, ως Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας. Είναι ένα ετήσιο ραντεβού με σκοπό την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης γύρω από ψυχικά νοσήματα καθώς και την κινητοποίηση των προσπαθειών για τη στήριξη της ψυχικής υγείας και την εξάλειψη του στίγματος, που ακόμα και σήμερα εμποδίζει τους πάσχοντες να αναζητήσουν βοήθεια από ειδικό. Κάθε χρόνο, η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας εστιάζει σε ένα διαφορετικό θέμα, βοηθώντας το ευρύ κοινό ουσιαστικά να κατανοήσει τις διαφορετικές πλευρές της ψυχικής υγείας, όπως, για παράδειγμα, τι σημαίνει ψυχική υγεία για τις γυναίκες ή τα παιδιά.
Η «Ψυχική Υγεία στο Χώρο Εργασίας» είναι το θέμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας. Το θέμα μας αφορά άλλωστε όλους και υπογραμμίζει τη σημασία της προστασίας και προαγωγής της ψυχικής υγείας και ευημερίας σε κάθε είδους εργασιακό περιβάλλον από τις μεταφορές και το εμπόριο μέχρι τη βιομηχανία και τη ναυτιλία, προς όφελος των ανθρώπων, των οργανισμών και των κοινοτήτων.
Διεθνείς ακαδημαϊκές πλατφόρμες σας κατατάσσουν επανειλημμένα στους κορυφαίους επιστήμονες παγκοσμίως στον τομέα της ψυχικής υγείας. Η ομιλία σας στο προσεχές Παγκόσμιο Συνέδριο Ψυχιατρικής αφορά την χρήση εφαρμογών ΑΙ στο κινητό για την ενίσχυση της ψυχικής υγείας όλων των εργαζομένων. Καταρχάς, θα ήθελα να σας ρωτήσω πώς αποτυπώνεται σήμερα η κατάσταση της ψυχικής υγείας των Ελλήνων εργαζομένων και κατά πόσο επηρεάζεται από ένα αβέβαιο και διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον;
Με μια λέξη, θα έλεγα επιβαρυμένη! Η σχετικά πρόσφατη παγκόσμια έρευνα του Ομίλου Adecco Global Workforce of the Future ανέδειξε το μέγεθος της επιβάρυνσης της ψυχικής υγείας των εργαζομένων παγκοσμίως, ανεξαρτήτως ηλικίας ή κλάδους, συμπεριλαμβανομένων των Ελλήνων που βρίσκονται στην τελευταία θέση μεταξύ των υπόλοιπων Ευρωπαίων πολιτών. Η ψυχική μας υγεία που συνδέεται στενά με την αποδοτικότατα και παραγωγικότητά μας δεν είναι στατική και επηρεάζεται από πληθώρα βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων όπως γενετική προδιάθεση, αρνητικές εμπειρίες ζωής, έκθεση σε δυσμενείς περιβαλλοντικές, εργασιακές και οικονομικο – κοινωνικές συνθήκες κτλ. Την τελευταία δεκαπενταετία έχουμε αντιμετωπίσει για παράδειγμα τόσο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς, μια πλημμυρίδα ψυχο-πιεστικών γεγονότων (π.χ. πανδημία) και κρίσεων οικονομικών, γεωπολιτικών, κλιματικών και άλλων.
H αβεβαιότητα έγινε η νέα μας πραγματικότητα! Και αυτό, ξέρετε, έρχεται σε αντίθεση με την ανθρώπινη φύση. Το ανθρώπινο είδος, κατά την εξέλιξή του, ανέπτυξε ένα μέρος του εγκεφάλου του ακριβώς γι’ αυτό το λόγο: για να παρατηρεί τις αλλαγές ώστε να προστατεύεται από μελλοντικούς κινδύνους. Για τον προϊστορικό άνθρωπο παρατηρούμενη αλλαγή ήταν ένας ξαφνικός θόρυβος στη σαβάνα και ο κίνδυνος ένα άγριο θηρίο. Σήμερα, δεν αντιμετωπίζουμε θηρία αλλά διαθέτουμε τον ίδιο προϊστορικό εγκέφαλο που εκλαμβάνει την αλλαγή ως απειλή. Συνεχής αλλαγή, συνεχής απειλή, τα αλάρμ του εγκεφάλου μόνιμα αναμμένα με αποτέλεσμα να αδειάζει η μπαταρία. Ποιος μπορεί να δουλέψει κάποιος με ξεφόρτιστες μπαταρίες; Όλο αυτό το κλίμα που λειτουργεί σωρευτικά και επηρεάζει τους ανθρώπους με διαφορετικό τρόπο και ένταση επιβαρύνει την ψυχική μας υγεία διαταράσσοντάς ουσιαστικά τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούμε, κοιμόμαστε, εργαζόμαστε και φυσικά αποδίδουμε. Tο βλέπουμε καθημερινά στα ιατρεία και στα ψυχοθεραπευτικά μας κέντρα. Το δείχνουν οι πανευρωπαϊκές μελέτες μας και τα στοιχεία των Διεθνών Οργανισμών (ΟECF, WHO). Χονδρικά, πάνω το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού εργάζεται σήμερα και το 20% των ενηλίκων σε ηλικία εργασίας πάσχει από κάποια ψυχική διαταραχή. Με άλλα λογία, 1 εργαζόμενος στους 5 σήμερα υποφέρει από ψυχική νόσο και δυσλειτουργεί, μεταφέροντας αυτή τη δυσλειτουργία στο εργασιακό και οικογενειακό περιβάλλον.
Η ψυχική υγεία είναι καθοριστικός παράγοντας μιας ολοκληρωμένης και παραγωγικής ζωής. Ωστόσο, όπως είπατε, σήμερα 1 εργαζόμενος στους 5 σήμερα υποφέρει και δυσλειτουργεί. Ποια είναι τα πιο διαδομένα προβλήματα ψυχικής υγείας και ποιες οι συνέπειες τους στον εργασιακό χώρo;
Σε όλο τον κόσμο εργαζόμενοι, οικογένειες, επιχειρήσεις και ολόκληρες οικονομίες βιώνουν τον αντίκτυπο των προβλημάτων ψυχικής υγείας, ανεξάρτητα από το αν αυτά προκλήθηκαν ή επιδεινώθηκαν από την εργασία και τις δυσμενείς εργασιακές συνθήκες (π.χ. βία και παρενόχληση, συγκεχυμένους εργασιακούς ρόλους, κακές εργασιακές σχέσεις μεταξύ συναδέλφων, υπερβολικό φόρτο εργασίας, εξαντλητικά ωράρια και ανεπαρκή ανάπαυση) ή από άλλους παράγοντες. Τα προβλήματα ψυχικής υγείας που δεν αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά, όπως η κατάθλιψη και το άγχος που είναι τα πιο διαδεδομένα στους χώρους εργασίας παγκοσμίως, έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της εργασιακής δέσμευσης, ικανοποίησης και αποδοτικότητας, τη λήψη λανθασμένων ή παρακινδυνευμένων αποφάσεων, το αρνητικό κλίμα στο εργασιακό περιβάλλον και την αύξηση των απουσιών από το χώρο εργασίας. Πέρυσι μάλιστα τα προβλήματα ψυχικής υγείας ήταν η 4η συχνότερη αιτία απουσιών λόγω ασθένειας, ενώ η απώλεια παραγωγικότητας, ως αποτέλεσμα μόνο της κατάθλιψης και του άγχους, κοστίζει στην παγκόσμια οικονομία σχεδόν 2 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Οξυδερκείς επιχειρήσεις που επενδύουν σε πρωτοβουλίες για την προαγωγή της ψυχικής υγείας και την υποστήριξη των εργαζομένων που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές βλέπουν οφέλη όχι μόνο στην υγεία των εργαζομένων αλλά και στην παραγωγικότητά τους. Πρόσφατα, εκτιμήθηκε, για παράδειγμα ότι για κάθε 1 δολάριο που επενδύεται στην υποστήριξη των εργαζομένων με κατάθλιψη ή άγχος, που είναι τα πιο διαδεδομένα προβλήματα ψυχικής υγείας στον εργασιακό χώρο, υπάρχει απόδοση περίπου 5,5 δολαρίων σε παραγωγικότητα. Η επένδυση στην ψυχική υγεία δεν είναι λοιπόν ούτε συμπόνια ούτε πολυτέλεια – είναι ανάγκη των καιρών και στρατηγική επιχειρηματική απόφαση που ωφελεί όλους. Για αυτό φέτος, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Παγκόσμια Ομοσπονδία για την Ψυχική Υγεία εορτάζει την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας με το σύνθημα «Κάντε Προτεραιότητα την Ψυχική Υγεία στον Εργασιακό Χώρο», στον οποίο περνάμε το 1/3 ή και παραπάνω του βίου μας. Αυτό φαίνεται να προσδοκούν πλέον και οι εργαζόμενοι! Κάθε σύγχρονη επιχείρηση που μιλά ανοιχτά για την ψυχική υγεία και παρέχει πόρους που εξυπηρετούν τις σύγχρονες ανάγκες του ανθρώπινου δυναμικού της, όχι µόνο συµβάλλει σε ένα βιώσιμο, χωρίς αποκλεισμούς και ευημερούν μέλλον, αλλά ενισχύει και τη φήµη της, αυξάνοντας την εµπιστοσύνη των εργαζομένων, πελατών και επενδυτών.
Ποιες είναι οι προσδοκίες των εργαζομένων όσο αφορά την φροντίδα της ψυχικής υγείας από τους εργοδότες; Υπάρχουν τεκμηριωμένα στοιχεία από μελέτες πάνω σε αυτό το θέμα;
Ένα από τα βασικά θέματα που ανέτρεψε η πανδημία είναι η θεώρησή μας για την ευημερία και την ψυχική υγεία σε όλους τους τομείς της ζωής μας και ειδικότερα στον εργασιακό χώρο. Η πανδημία άλλαξε τις προσδοκίες των εργαζομένων σχετικά με την υποστήριξη της ψυχικής υγείας, οι οποίες έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία πέντε χρόνια. Σε πρόσφατες πανευρωπαϊκές μελέτες, για παράδειγμα, περίπου το 90% των Millennials και των Gen Zers, που αντιπροσωπεύει σχεδόν το 40% του εργατικού δυναμικού, δηλώνει ότι η ψυχική υγεία είναι εξίσου ή πιο σημαντική από τη σωματική υγεία, καθώς και ότι θα άφηνε μια δουλειά εάν επηρέαζε αρνητικά την ψυχική του υγεία. Αναζητούν επίσης μια καλή ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και ισχυρές πολιτικές που υποστηρίζουν την ευημερία τους στην εργασία.
Από την εμπειρία σας ποιες πρωτοβουλίας είναι αποτελεσματικές για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας των εργαζομένων;
Καταρχάς η δημιουργία ενός εργασιακού περιβάλλοντος που υποστηρίζει την ψυχική υγεία πρέπει να αποτελεί στόχο και δέσμευση της Διοίκησης. Η κουλτούρα της αλλαγής, η δημιουργία ενός περιβάλλοντος ψυχολογικής ασφάλειας και συμπερίληψης, το ενδιαφέρον για τη φροντίδα και τη βελτίωση του ψυχο-κοινωνικού περιβάλλοντος εργασίας, την ενδυνάμωση και ανάπτυξη των εργαζομένων και της συνολικής τους ευημερίας περνάει από πάνω προς τα κάτω με ορθή εκπαίδευση, το έμπρακτο παράδειγμα των ανωτάτων στελεχών, οργανωτικές παρεμβάσεις για τον μετριασμό ή την εξάλειψη των σχετιζόμενων με την εργασία παραγόντων κινδύνου (π.χ. υπερβολικό φόρτο εργασίας, εξαντλητικά ωράρια, περιορισμένη υποστήριξη και αυταρχική εποπτεία, διακρίσεις, παρενόχληση και εκφοβισμός, ασαφή εργασιακά καθήκοντα και οργανωτικοί στόχοι) και φυσικά παροχή προγραμμάτων (ψυχολογικής ή/και ψυχιατρικής) υποστήριξης εργαζομένων για την αντιμετώπισης των προβλημάτων ψυχικής υγείας. Ο εταιρικός κόσμος εξελίσσεται και αντίστοιχα εξελίσσονται και οι πρωτοβουλίες και στρατηγικές ψυχικής υγείας που οι οργανισμοί και οι επιχειρήσεις υιοθετούν για τους ανθρώπους τους, από ψυχιατρική παρέμβαση και συνεδρίες μέχρι 24ωρη τηλεφωνική γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης. Αυτές οι λύσεις, αν και σημαντικές, αφορούν μόνο όσους είναι σε κρίση! Για αυτό, όπως, συζητήθηκε στο φετινό Παγκόσμιο Οικονόμο Φόρουμ στο Davos, απαιτούνται και νέες δράσεις με μετρήσιμα αποτελέσματα, που όχι μόνο υποστηρίζουν όλους τους εργαζόμενους να μη φτάσουν στην κρίση, που κοστίζει σε ανθρώπινο και οικονομικό επίπεδο, αλλά και τους βοηθούν να αναπτυχθούν και να βελτιώσουν την ψυχική, σωματική και κοινωνική τους ευημερία. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι τα σύγχρονα προγράμματα εργασιακής ευημερίας οφείλουν να έχουν ολιστικό και προληπτικό χαρακτήρα. Πέρα από τις εκπαιδευτικές ομιλίες για θέματα υγείας και ευζωίας, απαιτούνται εξατομικευμένες δράσεις που όχι μόνο βελτιώνουν τις γνώσεις, τις στάσεις και τις αντιλήψεις για την ψυχική υγεία, αλλά και παρακινούν τους εργαζομένους προς την αυτoφροντίδα, το work-life balance και την υιοθέτηση ενός υγιεινού και συνολικά ποιοτικότερου τρόπου ζωής. Άκρως εφικτό σήμερα, με την χρήση της ΑΙ.
Εξηγήστε μας καλύτερα πώς μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να χρησιμοποιηθεί για την βελτίωση της ψυχικής υγείας και ευεξίας των εργαζομένων;
Η μεγάλη αλλαγή που φέρνει η ΑΙ στον τομέα της ψυχο-σωματικής υγείας και ευεξίας, είναι η ουσιαστική βελτίωση στην πρόσβαση, την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα της φροντίδας, που γίνεται πλέον προσωποκεντρική και εξατομικευμένη! Για παράδειγμα, η επιστημονική μου ομάδα δημιούργησε ένα πρωτοποριακό mobile app, που βασιζόμενο στην ΑΙ, δρα σαν ένας πραγματικός personal coach, διαθέσιμος παντού και πάντοτε.
Μιλάμε για ένα app, που βασιζόμενο στην ΑΙ, αλληλοεπιδρά και ενισχύει το επίπεδο της ολιστικής ευεξίας όλων των εργαζομένων και του καθενός ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψιν τις εκάστοτε ανάγκες και τα μοναδικά χαρακτηριστικά του κάθε εργαζόμενου για κάθε πτυχή της ζωής, σωματική, ψυχική και κοινωνική. Υιοθετεί δηλαδή στη πράξη την αρχή της εξατομικευμένης, ολιστικής και έγκαιρης παρέμβασης και ωθεί επίσης προς την αυτοφροντίδα, την υιοθέτηση υγιεινού και ποιοτικότερου τρόπου ζωής και το work-life balance, που αποτελεί τη σύγχρονη διεθνή τάση και τη σύσταση των Διεθνών Οργανισμών (APA) αλλά και προσδοκία πλέον των εργαζόμενων, όπως είπαμε προηγουμένως.
Φανταστείτε το app, σαν ένα google map, που αντιλαμβάνεται το επίπεδο της ευεξίας του χρήστη, μέσω απαντήσεων σε απλές ερωτήσεις στο κινητό σχετικά με τις συνήθειες και τον τρόπο ζωής του, και ανάλογα, δίνει εξατομικευμένη και κλινικά τεκμηριωμένη καθοδήγηση για ποιοτικότερο ύπνο, ορθή ενσωμάτωση σωματικής δραστηριότητας και αλλαγή διατροφικών συνηθειών ή για τεχνικές μείωσης του στρες, διαχείρισης μιας γκάμας δυσλειτουργικών σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών, από τον εκνευρισμό μέχρι τον θυμό, και ενδυνάμωσης των soft skills (π.χ. ψυχική ανθεκτικότητα, διαχείριση πληροφοριών και χρόνου, ικανότητα επικοινωνίας, συνεργασίας, διαχείριση συγκρούσεων, ηγεσία), που είναι χρήσιμα εντός και εκτός εργασιακού χώρου. Τo βασικό πλεονέκτημα του app είναι ότι φροντίζει εξατομικευμένα την ψυχική υγεία και ολιστική ευεξία όλων των εργαζομένων. Ουσιαστικά, παρεμβαίνει τη σωστή στιγμή, με το σωστό επίπεδο υποστήριξης και τα σωστά εργαλεία, που ανταποκρίνονται στις ανάγκες του ατόμου και στη φάση στην οποία βρίσκεται, υποστηρίζοντας όλους τους εργαζόμενους, όχι απλώς να μη φτάσουν στην κρίση, αλλά προχωρούν ένα βήμα παρακάτω, βοηθώντας τους να αναπτυχθούν και να ευημερήσουν.
Το app που διατίθεται ήδη σε 6 γλώσσες και θα είναι διαθέσιμo και στα ελληνικά σύντομα, υιοθετήθηκε αρχικά από δυο ευρωπαϊκούς κολοσσούς της αυτοκινητοβιομηχανίας για τους εργαζόμενους τους και σήμερα χρησιμοποιοείται από εργαζόμενους σε διάφορους κλάδους και χώρες. Tα αποτελέσματα είναι μετρήσιμα και περιλαμβάνουν τη μείωση του άγχους, την αύξηση της συγκέντρωσης και την βελτίωση της ποιότητας ζωής και της αποδοτικότητας έως 80%.
Θεωρείται ότι εφαρμογές για κινητά σαν και αυτήν που περιγράψατε είναι το μέλλον για την φροντίδα της ψυχικής υγείας και συνολικής ευημερίας των εργαζομένων;
Εφαρμογές σαν και αυτήν που σας περιέγραψα είναι η σύγχρονη τάση και το μέλλον στο χώρο της εργασίας γιατί απευθύνονται σε όλους τους εργαζόμενους και όχι μόνο σε όσους βιώνουν κρίση και ως εκ τούτου αποστιγματοποιούν την ψυχική νόσο. Έχουν επίσης πολύ χαμηλό ανά εργαζόμενο κόστος και υψηλή απόδοση και ως εκ τούτου είναι μια δημοφιλής επιλογή για τους εργοδότες. Η πρόκληση για τους εργοδότες είναι να επιλέξουν μια εφαρμογή από τις πολλές που συνεχώς θα εμφανίζονται, με κριτήρια το επιστημονικά τεκμηριωμένο περιεχόμενο και την αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα, με τον ίδιο τρόπο που στην Ψυχιατρική και την Ψυχοθεραπεία θεωρούνται δόκιμες μόνο οι evidence-based θεραπείες.
Μελέτες δείχνουν ότι από όσους εργαζόμενους αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως άγχος και κατάθλιψη, μόλις 1 στους 5 επισκέπτεται κάποιον ειδικό. Γιατί συμβαίνει αυτό και πώς μπορεί μια επιχείρηση να βοηθήσει τους εργαζομένους της;
Οι παρεμβάσεις που μπορούν να γίνουν είναι πολύ-επίπεδες και με αποτελεσματικότητα και κόστος, που διαφοροποιείται ανάλογα με το είδος της παρέμβασης, τους διαθέσιμους πόρους, την κουλτούρα της επιχείρησης και την υποστήριξη του HR και της Διοίκησης. Δυστυχώς αληθεύει, ότι από τους ανθρώπους που χρήζουν θεραπείας, λίγοι ζητάνε βοήθεια, οι υπόλοιποι γιατροπορεύονται μόνοι τους, για πολλούς και διάφορους λόγους, οικονομικούς, άγνοιας, στίγματος κ.α.. Ακόμα και η συμμετοχή σε οριζόντια προγράμματα που παρέχονται δωρεάν από κάποιους οργανισμούς προς τους εργαζόμενους τους όπως η 24/7 τηλεφωνική γραμμή ψυχολογικής υποστήριξης, είναι πολύ χαμηλή διεθνώς. Εντούτοις, τα αποτελέσματα είναι εντελώς διαφορετικά, όταν η στρατηγική ψυχικής υγείας σχεδιάζεται βασισμένη στις μοναδικές ανάγκες και τα χαρακτηριστικά του οργανισμού (π.χ. μέγεθος και δομή, κλάδος δραστηριότητας, ψυχοκοινωνικό περιβάλλον εργασίας) και τουανθρώπινου δυναμικού της (π.χ. επίπεδο ευεξίας, δημογραφικό προφίλ). Για παράδειγμα, λαμβάνοντας υπόψη όλους αυτούς τους παράγοντες και θέτοντας εξ αρχής σαφείς στόχους και μετρήσιμους δείκτες για την παρακολούθηση της προόδου, ξεκινήσαμε πριν ακριβώς ένα χρόνο, ένα καινοτόμο πρόγραμμα, που διαφέρει από τα συνήθως προσφερόμενα στην Ελλάδα επειδή παρέχει προσωπική, εξατομικευμένη φροντίδα από σταθερό και έμπειρο ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή, με το ποσοστό συμμετοχής των εργαζομένων να φτάνει το 45%, πραγματικά μεγάλο ποσοστό εάν λάβουμε υπόψιν ότι το ποσοστό συμμέτοχης σε αντίστοιχα προγράμματα υποστήριξης μέσω τηλεφωνικής γραμμής είναι < 5%. Κρίθηκε ότι ένα οριζόντιο πρόγραμμα που βασίζεται στην παραδοσιακή τηλεφωνική γραμμή, την οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν οι εργαζόμενοι για να επικοινωνήσουν με κάποιον άγνωστο σε αυτούς επαγγελματία ψυχικής υγείας, θα είχε περιορισμένα αποτελέσματα γιατί οι άνθρωποι χρειάζονται να γνωρίσουν κάποιον από κοντά για να εμπιστευθούν και να του μιλήσουν. Επίσης η θεματολογία των συνεδριών, που μπορούν να γίνονται διαδικτυακά ή δια ζώσης ακόμα και εν ώρα εργασίας, δεν περιορίζεται σε εργασιακά θέματα αλλά επεκτείνεται σε οτιδήποτε απασχολεί τους εργαζομένους προσωπικό ή οικογενειακό. Εξάλλου δεν θα ήταν αποτελεσματικό να επικεντρώνεται η υποστήριξη μόνο σε εργασιακά θέματα γιατί τα προβλήματα της εργασίας, του σπιτιού και του ευρύτερου περιβάλλοντος λειτουργούν αμφίδρομα και το ένα επηρεάζει και επηρεάζεται από το άλλο. Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα της παρέμβασης, που προσφέρεται και αξιολογείται μέσω πιστοποιημένων ψυχομετρικών δοκιμασιών, επιβεβαιώνουν ότι επένδυση στην ψυχική υγεία είναι στρατηγική επιχειρηματική απόφαση win-win και επαληθεύουν ποσοτικά τις πολύ θετικές και ποιοτικές αλλαγές που αντιλαμβανόμαστε ήδη σε κάθε θεραπευμένο, όπως και στην την ομαδική συνεργασία και λειτουργία της επιχείρησης. Για να επιτύχουν τέτοιου είδους προγράμματα σε εργασιακούς χώρους πρέπει να τα υποστηρίξει ενεργά και σε βάθος χρόνου η διοίκηση και θα πρέπει να έχει ήδη εγκαθιδρυθεί ενδοεταιρικά κλίμα εμπιστοσύνης και σεβασμού. Όπως σε αντίστοιχα πρωτοποριακά προγράμματα προάσπισης ψυχικής υγείας που διηύθυνα στο εξωτερικό, έτσι και στο εν λόγω πρόγραμμα που εφαρμόζεται στην Ελλάδα, δουλέψαμε προς αυτήν την κατεύθυνση και τα αποτελέσματα είναι ορατά: η εμπιστοσύνη έχει ήδη κερδηθεί, τα θέματα ψυχικής υγείας συζητιούνται ανοιχτά με σύγχρονη αντίληψη και χωρίς στίγμα.
Το καινοτόμο που εφαρμόζετε σε Ελληνική εταιρεία και προσφέρει στους εργαζόμενους ψυχοθεραπεία ακόμα και εν ώρα εργασίας, αφορά μόνο την διαχείριση κλινικών καταστάσεων διαδεδομένων στον χώρο εργασίας, όπως το άγχος και την κατάθλιψη;
Όχι! Αλώστε, ψυχοθεραπεία δεν σημαίνει μόνο ότι προσπαθώ να διαχειριστώ κλινικά συμπτώματα, αλλά και ότι προσδοκώ το ευ ζην. Δεν είναι λοιπόν, απαραίτητο να υποφέρει κανείς από κάποια ψυχική διαταραχή προκειμένου να επωφεληθεί από το πρόγραμμα και το θεραπευτικό ταξίδι αυτογνωσίας και αλλαγής, στο οποίο ουσιαστικά μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε τα δυσλειτουργικά μοντέλα σχέσεων ή μοτίβα σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών και να τα αντικαθιστούμε με περισσότερο λειτουργικά.
Θεωρείτε ότι τα θέματα ψυχικής υγείας αποτελούν ταμπού στον εργασιακό χώρο;
Η ψυχική νόσος παντού και πάντοτε φοβίζει. Από αυτό, δεν εξαιρούνται κλάδοι και μεγέθη εταιρειών, ούτε οικονομίες ή χώρες, αν και ο βαθμός του στίγματος αλλάζει ανάλογα τις μοναδικές πολιτισμικές και κοινωνικές συνθήκες κάθε χώρας. Δυστυχώς, στους περισσότερους εργασιακούς χώρους τα προβλήματα ψυχικής υγείας δεν συζητούνται ούτε ανοικτά ούτε αρκετά, γεγονός που μπορεί να αφήσει τους εργαζόμενους να παλεύουν μόνοι τους και να υποφέρουν σιωπηλά. Από την άλλη, παρά τις σημαντικές προόδους στην έρευνα, που αποδεικνύουν την ασφάλεια και την κλινική και οικονομική αποτελεσματικότητα των φαρμακευτικών και ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων για τη θεραπεία κοινών ψυχικών διαταραχών, όπως η κατάθλιψη και το άγχος, η πρόσβαση στη θεραπεία δεν είναι πάντα εύκολη ή γρήγορη και το στίγµα µπορεί να αποτρέψει τους ανθρώπους από το να αναζητήσουν υπηρεσίες ακόµη και όταν αυτές είναι διαθέσιµες. Εκτιμάται επίσης ότι τουλάχιστον το 70% των ατόμων αποκρύπτει εσκεμμένα οποιοδήποτε πρόβλημα ψυχικής υγείας αντιμετωπίζει, φοβούμενο τις διακρίσεις και τις αρνητικές συνέπειες στην εργασία και σταδιοδρομία τους. Όλα, αυτά τα στοιχεία τονίζουν τη σημασία της καταπολέμησης του στίγματος γύρω από τα ψυχικά νοσήματα καθώς και την ανάγκη εργασιακής νομοθεσίας, που προστατεύει και υποστηρίζει επαρκώς τα άτομα που αποκαλύπτουν ότι αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα ψυχικής υγείας.
Συμμερίζεστε την άποψη ότι το δικαίωμα στην εργασία παραμένει ένα από τα πιο συχνά παραβιαζόμενα δικαιώματα των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας;
Απολύτως!
Δυστυχώς, τα άτομα με σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας αποκλείονται σε μεγάλο βαθμό από την εργασιακή απασχόληση, παρά το γεγονός ότι αυτή μπορεί να συμβάλει τόσο στην ανάρρωση όσο και στην καλύτερη κοινωνική λειτουργικότητα. Η αναγνώριση ότι η εργασιακή απασχόληση είναι σημαντική για την ευημερία του ατόμου δεν είναι κάτι καινούριο. Πριν από περισσότερα από πέντε χιλιάδες χρόνια, οι Αιγύπτιοι οργάνωναν τη ζωή τους γύρω από την εργασία και την οικογένεια, πιστεύοντας ότι αυτό οδηγούσε σε μια υγιή ζωή. Σύγχρονες έρευνες υποστηρίζουν αυτή την άποψη καθώς και την σημασία της εργασιακής απασχόλησης ως βασικό μέρος της θεραπείας για άτομα με ψυχικές διαταραχές. Παρόλα αυτά, αυτή τη στιγμή εκτιμάται ότι μόνο το 10% των ατόμων με σοβαρά ψυχικά προβλήματα εργάζεται και είναι επίσης πιθανότερο να αμείβονται λιγότερο από τον γενικό πληθυσμό. Ας σκεφτούμε όμως τα οφέλη που θα προέκυπταν από μια αύξηση των ποσοστών εργασιακής απασχόλησης των ατόμων με σοβαρά ψυχικά προβλήματα από 10% σε 40 ή και 50% – λιγότερη εξάρτηση από κρατικά επιδόματα, καλύτερη κοινωνική ένταξη και κατά συνέπεια μείωση του στίγματος. Για αυτό και είναι σημαντικό να στηρίξουμε τους ανθρώπους με προβλήματα ψυχικής υγείας να έχουν πρόσβαση στην εργασία, να παραμένουν στην εργασία και να εργάζονται αποτελεσματικά, μέσω πρόσβασης σε υπηρεσίες ψυχολογικής ή/ και ψυχιατρικής υποστήριξης καθώς και παρεμβάσεων που αυξάνουν τη συμπερίληψη των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας στην εργασία και τους βοηθούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους όπως: εύλογες προσαρμογές στο περιβάλλον εργασίας (π.χ. ευέλικτο ωράριο εργασίας, επιπλέον χρόνος για την ολοκλήρωση των καθηκόντων, επανασχεδιασμός της εργασίας για να μειωθεί η αλληλεπίδραση με τους πελάτες, εάν αυτό δημιουργεί υπέρμετρο άγχος), προγράμματα που υποστηρίζουν την επιστροφή στην εργασία ή προγράμματα υποστηριζόμενης εργασίας, όπως αρκετές ΚοινΣΕπ (Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις) οι οποίες λειτουργούν και στην Ελλάδα και αποσκοπούν στην ένταξη στην οικονομική και κοινωνική ζωή ευάλωτων ή ειδικών ομάδων εργαζομένων (π.χ. με αναπηρία).
Όλοι έχουν το δικαίωμα στην εργασία και όλοι οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα σε ένα ασφαλές και υγιές και υποστηρικτικό εργασιακό περιβάλλον!
Μιλάμε για εργασιακές πρακτικές που στηρίζουν και προάγουν την ευημερία των ανθρώπων. Όμως, η ευημερία είναι ένα ταξίδι που ξεκινά από μέσα μας και ο κάθε ένας από εμάς έχει και μια προσωπική ευθύνη για τις επιλογές και για το πως διαχειρίζεται τον εαυτό του και τους γύρω του; Ποια συμβουλή ευημερίας θα θέλατε να μοιραστείτε με τους αναγνώστες μας;
Σαφέστατα! Για αυτό και είναι σημαντικό να τονίσουμε τόσο τον ρόλο των οργανισμών στη δημιουργία ενός υποστηρικτικού εργασιακού περιβάλλοντος όσο και την προσωπική ευθύνη του καθενός μας για τη υγεία μας. Άλλωστε, πριν σας μίλησα ουσιαστικά για ένα app που βασιζόμενο στην ΑΙ, αλληλοεπιδρά με τον χρήστη και ενισχύει το επίπεδο της ψυχικής, σωματικής και κοινωνικής ευεξία του, παρακινώντας τον προς την αυτoφροντίδα και την υιοθέτηση ενός υγιεινού και συνολικά ποιοτικότερου τρόπου ζωής!
Σήμερα, γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι η υγεία μας, σωματική και ψυχική, δεν είναι μόνο θέμα γονιδιακό. Δεν είναι ένα βαγόνι με διαγεγραμμένη πορεία ανάλογα με τα καλά ή κακά γονίδιά μας. Έχουμε επιλογή! Μπορούμε, εν μέρει, να την επηρεάσουμε με τις επιλογές μας στην καθημερινή ζωή, δηλαδή με κατάλληλη άσκηση και διατροφή, διαχείριση του στρες, ποιοτικές σχέσεις και επαρκή και ξεκούραστο ύπνο. Παράλληλα, είναι σημαντικό να μάθουμε να βάζουμε τα απαραίτητα όρια, διατηρώντας μια καλή ισορροπία μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής και βρίσκοντας χρόνο για χαλάρωση και αναψυχή. Τέλος, μην φοβόμαστε να ζητήσουμε βοήθεια. Είτε πρόκειται για έναν φίλο, έναν συγγενή, έναν συνάδελφο ή έναν επαγγελματία, μη διστάσετε να μοιραστείτε τα συναισθήματά σας και να ζητήσετε στήριξη όταν την χρειάζεστε.
Και εάν ξεκινήσετε ένα ψυχοθεραπευτικό ταξίδι, να θυμάστε ότι ο σκοπός είναι να αλλάξετε ότι μπορείτε, να αποδεχτείτε ότι δεν μπορείτε να αλλάξετε και φυσικά να αντιληφθείτε τη διαφορά μεταξύ των δυο.
