Ο μύθος της θεάς Αλήθειας, που προσωποποιεί την έννοια της αλήθειας στην ελληνική μυθολογία, αποκαλύπτει την πολιτισμική σημασία της δικαιοσύνης στην αρχαιότητα. Σύμφωνα με τον Πίνδαρο, η Αλήθεια ήταν κόρη του Δία και συνδέεται με τον θεό Απόλλωνα.
Ένας μύθος του Αισώπου αναφέρει ότι ο Προμηθέας δημιούργησε την Αλήθεια από πηλό, ενώ ο Δόλος έπλασε ένα πανομοιότυπο ομοίωμα που δεν μπόρεσε να ζωντανέψει. Οι Ρωμαίοι αποκαλούσαν την Αλήθεια Veritas και την εικονίζουν χωρίς στολίδια, οδηγώντας στη φράση “γυμνή αλήθεια”.
Στην αρχαία Αίγυπτο, η Αλήθεια συμβόλιζε τη δικαιοσύνη και συνοδευόταν από ειδικά περίαπτα.
Πιο αναλυτικά
Σύμφωνα με την αρχαιότητα, η Αλήθεια ήταν θεότητα στην Ελληνική Μυθολογία, ιδεατή ανθρωπόμορφη προσωποποίηση της αλήθειας των αρχαίων Ελλήνων φερόμενη προστάτις της έννοιας. Σύμφωνα με τον Πίνδαρο ήταν κόρη του Δία.
Ο Πλούταρχος την αναφέρει ως “Τροφό του θεού Απόλλωνα”, μαζί με την Κορυθάλεια.
Σύμφωνα με έναν μύθο του Αισώπου ο Προμηθέας είχε πλάσει την Αλήθεια από πηλό, πριν όμως την ζωντανέψει, o Δόλος έπλασε ένα δεύτερο ομοίωμα, που όμως του τέλειωσε ο πηλός και έτσι άφησε το έργο του χωρίς πόδια. Επιστρέφοντας ο Προμηθέας και βλέποντας τα δύο πανομοιότυπα καλλιτεχνήματα αποφάσισε να τα ζωντανέψει και τα δυο.
Η Αλήθεια περπάτησε, το ομοίωμα του Δόλου όμως δεν μπόρεσε να κάνει ούτε ένα βήμα. Σύμφωνα με τον Φιλόστρατο η θεά Αλήθεια φορούσε λευκή εσθήτα και περιφέρονταν “λευκοχειμωνούσα” κοντά στο Αμφιαράειο.
Οι Ρωμαίοι αποκαλούσαν την Αλήθεια Veritas, θεωρώντας την κόρη του Κρόνου (Saturnus), ή του Χρόνου (Tempus). Επειδή η Αλήθεια εικονίζονταν πάντα χωρίς στολίδια και πλούσια ενδύματα έναντι των άλλων θεοτήτων, ο Οράτιος την αποκαλούσε “nuda” Veritas, δηλαδή “γυμνή αλήθεια“.
Από τότε καθιερώθηκε η ρητορική έκφραση “γυμνή αλήθεια”, ή “αλήθεια γυμνή” που λέγεται μέχρι και σήμερα εκ του γεγονότος ότι δεν χρειάζεται στην απόδοσή της ιδιαίτερα καλολογικά στοιχεία ή προλόγους, εξ ου ακόμη και η έκφραση “ωμή αλήθεια”.
Τέλος στη αρχαία Αίγυπτο όπως αναφέρει ο Κλαύδιος Αιλιανός στις διηγήσεις του ο Αιγύπτιος Αρχιερέας, ως δείγμα δίκαιου ανθρώπου, όταν εκτελούσε καθήκοντα δικαστή, κρεμούσε από το λαιμό του ιδιαίτερο περίαπτο από ζαφείρι που έφερε το όνομα “Αλήθεια“.