- Ανακαλύφθηκε αρχαίος πάπυρος στα ελληνικά με αίτηση προς τον βασιλιά Πτολεμαίο από τον Palous
- Το κείμενο αναφέρεται σε διαφορετικές λεπτομέρειες, όπως πρόβατα, ένα χωριό και την εθνική ταυτότητα "Ιουδαίος-Αιγύπτιος"
- Ο πάπυρος βρίσκεται στο Μουσείο Τέχνης Matsushita στην Κιρίσιμα της Ιαπωνίας
- Η αίτηση είναι το αρχαιότερο σώζον αίτημα στα ελληνικά προς αρχαίο Αιγυπτιακό βασιλιά από Εβραίο
- Υποθέτεται ότι η αναφορά στην εθνική ταυτότητα μπορεί να ήταν στρατηγική για την υπόθεση του Palous
- Το κείμενο γράφτηκε περίπου στον 3ο αιώνα π.Χ. και αναφέρει διαμάχη για πρόβατα σε ένα χωριό στην Αίγυπτο
Πριν από περίπου 2.300 χρόνια, κάπου σε ένα χωριό στην αρχαία Αίγυπτο, ο Palous είχε εξοργιστεί. «Στον Βασιλιά Πτολεμαίο», ο Palous αρχίζει την αναφορά του στον μεγάλο βασιλιά, στα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ., συντάσσοντας την αίτησή του, σε έναν πάπυρο, στα ελληνικά.
Το περιεχόμενο της αινιγματικής αίτησης
«Χαιρετισμούς από τον Palous, έναν Ιουδαίο-Αιγύπτιο… από τον Θεμίστο του νομού της Αρσινόης. [Αδικήθηκα από] … από το ίδιο χωριό. Για το [έτος]… τα πρόβατα του Σωκράτη… αυτήν τη γη. Έλεγε… για τα σιτηρά αλλά όταν το είπα αυτό…», γράφει ο άνδρας.
Το κείμενο δεν είναι ολόκληρο, ωστόσο μόνο αυτό έχει βρεθεί από την γραπτή αίτηση του Παλούς. Εννέα σπασμένες αράδες κειμένου γραμμένες με μελάνι, σε ένα κομμάτι πάπυρου μεγέθους 8,5 επί 13 εκατοστά.
Κομμάτια του κειμένου από τις άκρες αυτού του αποσπάσματος έχουν χαθεί, ενώ η αίτηση είχε διπλωθεί σαν χαρτί, με το κείμενο να έχει γίνει δυσανάγνωστο. Στην πραγματικότητα, το όνομα Πτολεμαίος, αν υπήρχε εκεί, έχει χαθεί.
Ωστόσο, μπορεί να ανακατασκευαστεί εύλογα η αρχική πρόθεση του κειμένου και ο παραλήπτης, σημειώνουν οι καθηγητές Lincoln H. Blumell και Kerry Hull του Πανεπιστημίου Brigham Young στο περιοδικό Journal of Jewish Studies.
Σήμερα, ο πάπυρος βρίσκεται στο Μουσείο Τέχνης Matsushita στην Κιρίσιμα της Ιαπωνίας. Ήταν μεταξύ των 20 ελληνικών και ακόμη δέκα παπύρων στην ελληνική γλώσσα που αγοράστηκαν στην Αίγυπτο, στις αρχές της δεκαετίας του 1970 από τον ιδρυτή και ιδιοκτήτη του μουσείου Kanetomo Matsushita (1905-1989)
Τα περισσότερα ελληνικά κείμενα της συλλογής, γράφτηκαν κατά την Πτολεμαϊκή περίοδο, περίπου στο 332 με 30 π.Χ., λένε οι Blumell και Hull. Δυστυχώς, δεν υπάρχει ακριβής προέλευση για τα χειροποίητα αντικείμενα πέρα από το “Κάιρο”, λένε.
Οι μελετητές προσπαθούν να τεκμηριώσουν τις υποθέσεις τους. Φυσικά γεγονός ότι οι χωρικοί είχαν μία διαμάχη για πρόβατα δεν είναι κάτι το αξιοσημείωτο.
Αξιοσημείωτο, όμως, είναι το γεγονός ότι η αίτηση είναι το μόνο γραπτό όπου εμφανίζεται η (αυτοαποκαλούμενη) σύνθετη αναφορά στην εθνικότητα “Ιουδαίος-Αιγύπτιος” ισχυρίζονται οι Blumell και Hull. Αποτελεί επίσης, το αρχαιότερο σωζόμενο αίτημα στα ελληνικά σε οποιονδήποτε αρχαίο Αιγύπτιο βασιλιά από Εβραίο, υποστηρίζουν.
Κανείς δεν γράφει στον βασιλιά χωρίς να συντρέχει σοβαρός λόγος και είναι γνωστό ότι, τα παράπονα στα γραπτά ανάγονται στις απαρχές της γραπτής ιστορίας, όπως έχει αποδείξει η αρχαιολογία.
Το τμήμα του πάπυρου δεν έχει ημερομηνία, αλλά πολλές αποδείξεις δείχνουν ότι προέρχεται από την Πτολεμαϊκή περίοδο, με το κείμενο να γράφεται από ένα άτομο σε ένα ύφος τυπικό της εποχής, με βάση τη μορφή του «όμικρον», του «ταυ» και κάποιων άλλων γραμμάτων, εξηγούν οι συγγραφείς.
Επιπλέον, δύο άλλα ελληνικά έγγραφα στη συλλογή Matsushita φέρουν ημερομηνίες: Το ένα είναι από τις 10 Μαΐου 225 π.Χ. και το άλλο από τις 12 Μαΐου 225 π.Χ., όταν μεταφράστηκε σε σύγχρονες ημερομηνίες.
«Το σωρευτικό βάρος αυτών των παραγόντων – παλαιογραφικών και εξωτερικών – υποδηλώνει ότι αυτή η αναφορά προέρχεται από το δεύτερο μέρος του 3ου αιώνα π.Χ.» , αναφέρουν.
Επίσης, εξηγούν ότι η συντριπτική πλειονότητα των αναφορών από τον 3ο αιώνα π.Χ. που ξεκινούν με αυτήν τη μορφή απευθύνονται στο βασιλιά.
Σε ποιόν βασιλιά Πτολεμαίο; Υπήρχαν περισσότεροι από ένας. Αυτό δεν μπορούμε να το πούμε, διευκρινίζει ο Blumell, αλλά ένας από αυτούς τους βασιλείς.
Μήλον της έριδος ένα πρόβατο
Στην αίτηση, ο συγγραφέας χαιρέτησε τον βασιλιά, ακολούθησε το όνομα του, Παλούς – αιγυπτιακό όνομα χαρακτηριστικό των Πτολεμαϊκών χρόνων, λένε οι συγγραφείς.
Μετά ανέφερε το προσδιοριστικό, ότι είναι Ιουδαίο -Αιγύπτιος. Αν και οι Αιγύπτιοι υπερτερούσαν αριθμητικά την αρχαία Αίγυπτο, – δεν αναφερόμαστε σε βιβλικές ιστορίες, το συγκεκριμένο σύνθετο αναγνωριστικό της εθνικής ταυτότητας δεν είχε συναντηθεί πουθενά μέχρι πρότινος στην αρχαία αιγυπτιακά έγγραφα, λένε οι Hull και Blumell. (Επίσης, πρόκειται για το αρχαιότερο γνωστό αιγυπτιακό κείμενο στα ελληνικά, όπου ο αναφέρων ταυτοποιείται με μια εθνότητα που περιέχει τον Ιουδαίο).
Για ποιον λόγο αναφέρει την εθνική του ταυτότητα; Ίσως, με την ελπίδα να προωθήσει την υπόθεσή του, εικάζουν οι μελετητές, ως στρατηγική επίκλησης στην αυθεντία, στο κύριος ή το συναίσθημα.
Γιατί να επικαλεστεί την εθνικότητά του; Ίσως με την ελπίδα να προωθήσει την υπόθεσή του και να είναι μέρος της στρατηγικής του. «Έχει επισημανθεί ότι σε ορισμένες πτολεμαϊκές αναφορές, οι αναφέροντες παρουσίαζαν “πειστικές ταυτότητες” στην αφήγησή τους για να προωθήσουν τις αξιώσεις τους και ότι η προσέλκυση της προσοχής στην εθνικότητα ήταν ένας τρόπος για να προωθηθεί αυτό”, γράφουν οι καθηγητές. Ίσως ένας Ιουδαίος-Αιγύπτιος να είχε προνόμια.
Ή μπορεί και το αντίθετο. Η σύνθετη εθνικότητα δεν είχε αναγνωριστεί προηγουμένως σε αιγυπτιακά έγγραφα και μπορεί ν’ αντιπροσωπεύει κάποια παλαιότερη, ακόμη και προ -Πτολεμαϊκή Εβραϊκή κοινότητα που δεν είχε ελληνιστικό κύρος κατά την πρώιμη Πτολεμαϊκή περίοδο – αν και οι Εβραίοι, σε οποιοδήποτε σημείο της νομής της Αρσινόης, απολάμβαναν του ελληνιστικού κύρους (και των φορολογικών προνομίων).
Ίσως να τη συνέταξε για να κερδίσει τη συμπαράσταση του διαιτητή, εικάζει ο Blumell. «Δηλαδή, ήθελε να πει πως, μπορεί να μην είμαι κάποιος Έλληνας της ανώτερης ιεραρχίας με προνόμια, αλλά ένας ταπεινός Αιγύπτιος ή, στη συγκεκριμένη περίπτωση, Ιουδαίο – Αιγύπτιος. Να είσαι επιεικής».
Στο σημείο αυτό, κλείνει το τυπικό τμήμα της αίτησης και αρχίζει να γίνεται λόγος για πρόβατα. Όπως εξηγούν οι συγγραφείς, οι αιτήσεις υπάκουαν σε αυστηρούς δομικούς κανόνες.
«Οι βασιλικές αιτήσεις είχαν μία ομοιόμορφη δομή από πέντε διαδοχικά στοιχεία (πρόλογο, εισαγωγή, αίτημα, ρητορικό επίλογο και κλείσιμο)», εξηγούν.
Ίσως η περιγραφή ν’ αφορά το ένα ή περισσότερα πρόβατα κάποιου με το όνομα Σωκράτης, όμως ειλικρινά, δεν μπορεί να ειπωθεί κάτι παραπάνω.
Οι αιτήσεις του παρελθόντος, είναι γεμάτες από διαμάχες ανάμεσα σε βοσκούς και δικαιώματα επί των βοσκότοπων, εξηγούν οι ερευνητές.
Είναι αδύνατον να καταλάβουμε κάτι περισσότερο, επειδή, μετά την (χαμένη) εισαγωγή του «Προς τον Βασιλιά Πτολεμαίο», και ύστερα από το «Χαιρετισμούς από τον Παλούς», το υπόλοιπο της ερμηνείας είναι δυσνόητο, τονίζουν οι συγγραφείς. Δεν υπάρχουν ούτε παρόμοια δείγματα να το συγκρίνουν, εξηγούν.
«Η μόνη λογική ανάγνωση»
Το θραύσμα είναι σπασμένο στην μέση, ανάμεσα στη λέξη Αιγύπτιος, όμως οι ερευνητές εξηγούν ότι αυτή, είναι η μόνη καλή ανάγνωση.
Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι αυτό ισχύει, είναι δύσκολο να πούμε τι μπορεί να είναι ένας Ιουδαίος-Αιγύπτιος γενικά και ο Παλους ειδικά. Ήταν μια άγνωστη μέχρι σήμερα νομική κατηγορία στην αρχαία Αίγυπτο; Δεν μπορούν να ρίξουν φως σε αυτό, εξηγούν. Με βάση τη σειρά της σύνθετης εθνικότητας, ξεκινώντας από το Ιουδαίος, υποψιάζονται ότι ο Παλούς ήταν ένας Εβραίος που ζούσε στην Αίγυπτο, πιθανώς γεννημένος εκεί.
Το όνομα του χωριού του, σημειώνεται στο απόσπασμα το οποίο έχει χαθεί. Αναφέρει ωστόσο ότι ήταν στην περιοχή Θέμιστος, μία από τις τρεις διοικητικές περιφέρειες της Αρσινόης. Προφανώς, το χωριό του Παλούς, βρισκόταν κοντά στην παλαιολίμνη Moeris, εικάζει μία άλλη επιστημονική μελέτη. Ο ίδιος και ένας συγχωριανός του, μπλέχτηκαν σ’ έναν καυγά για τα πρόβατα που κατέληξε να οδηγηθεί ενώπιον της ισχυρότερης προσωπικότητας της κοινότητας, του βασιλιά Πτολεμαίου. Όσο για το πως τελικά επιλύθηκε η διαμάχη, αυτό παραμένει άγνωστο, σύμφωνα με τους επιστήμονες.
(Με πληροφορίες από enikos. gr / photo: pixabay)
