Συρία: Πώς μεταβάλλεται το εθνοτικό μωσαϊκό της χώρας μετά την πτώση Άσαντ – Κερδισμένοι και ηττημένοι

Σε μόλις δύο εβδομάδες, Σύροι αντάρτες που ξεκίνησαν την προέλασή τους από τον θύλακα που διατηρούσαν στα βορειοδυτικά της χώρας κατέλαβαν μια σειρά από μεγάλες πόλεις, πριν φτάσουν στην πρωτεύουσα Δαμασκό και ανατρέψουν τον πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ, 13 χρόνια μετά την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στη χώρα.

Όμως, ενώ πολλοί στη χώρα γιορτάζουν την πτώση μιας οικογενειακής δυναστείας που κυβέρνησε τη Συρία με σιδερένια πυγμή, το μέλλον είναι αβέβαιο και η κατάσταση παραμένει ρευστή, καθώς μια σειρά από διαφορετικές εθνοτικές ομάδες και οργανώσεις ανταρτών ελέγχουν διάφορα μέρη της χώρας.

Καθεμία από αυτές θα επηρεαστεί διαφορετικά ανάλογα με την πολιτική, κοινωνική και ιστορική σχέση τους με το καθεστώς και την ευρύτερη σύγκρουση στην περιοχή. Ας δούμε ξεχωριστά τις διαφορετικές εθνοτικές ομάδες:

Άραβες Σουνίτες

Οι Σουνίτες Άραβες αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού της Συρίας και ήταν ιστορικά περιθωριοποιημένοι υπό το καθεστώς του Άσαντ, στο οποίο κυριαρχούσε η μειονότητα των Αλαουιτών (μια αίρεση του σιιτικού Ισλάμ). Η καταστολή της σουνιτικής αντιπολίτευσης από το καθεστώς, ιδιαίτερα μετά την εξέγερση του 2011, δημιουργούσε συνεχώς σημαντικές εντάσεις. Με την πτώση του Άσαντ έπεφτε, οι Σουνίτες ασφαλώς θα διεκδικήσουν μεγαλύτερο πολιτικό έλεγχο, καθώς πολλές δυνάμεις της αντιπολίτευσης είναι σουνίτες. Ωστόσο, ο κίνδυνος θρησκευτικής βίας και η άνοδος ριζοσπαστικών ισλαμιστικών ομάδων (όπως το ISIS ή άλλες εξτρεμιστικές οργανώσεις) θα μπορούσε να θέσει προκλήσεις για τις σουνιτικές κοινότητες, ειδικά σε περιοχές όπου δραστηριοποιούνται αυτές οι εξτρεμιστικές οργανώσεις.

Κούρδοι

Οι Κούρδοι αποτελούν σημαντική εθνική μειονότητα, ιδιαίτερα στη βόρεια και βορειοανατολική Συρία. Ενώ ορισμένες κουρδικές ομάδες είχαν διατηρήσει μια σχετικά ουδέτερη στάση απέναντι στον Άσαντ, άλλες (όπως οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις) είχαν σχηματίσει συμμαχίες με το καθεστώς σε ορισμένες περιοχές, ειδικά όσον αφορά την αυτονομία και τη στρατιωτική συνεργασία κατά του ISIS. Μετά την ανατροπή Άσαντ, οι Κούρδοι μπορεί να πιέσουν για μεγαλύτερη αυτονομία ή ακόμα και ανεξαρτησία, καθώς έχουν ήδη δημιουργήσει την ημιαυτόνομη περιοχή της Ροζάβα στη βόρεια Συρία. Ωστόσο, θα μπορούσαν να προκύψουν εντάσεις τόσο με τις δυνάμεις που υποστηρίζονται από την Τουρκία (που θεωρούν τις κουρδικές ομάδες ως τρομοκράτες) όσο και με άλλες εθνοτικές ομάδες στη Συρία, οδηγώντας ενδεχομένως σε σύγκρουση για τον εδαφικό έλεγχο.

Άραβες Αλαουίτες

Οι Αλαουίτες είναι μια σιιτική αίρεση στην οποία ανήκει και ο Μπασάρ αλ Άσαντ και αποτελούσαν τη δεξαμενή απ’ όπου προέρχονταν τα σημαντικότερα στελέχη του καθεστώτος του. Η κοινότητα των Αλαουιτών κατείχε σημαντική πολιτική και στρατιωτική εξουσία υπό τον Άσαντ και η θέση τους στην κοινωνία ήταν σε μεγάλο βαθμό συνδεδεμένη με την μακροημέρευση του καθεστώτος. Μετά την απώλεια της εξουσίας από τον Άσαντ, υπάρχουν φόβοι ότι οι Αλαουίτες μπορεί να αντιμετωπίσουν αντίποινα από σουνιτικές ομάδες, καθώς συχνά συνδέονταν με την καταπίεση της σουνιτικής πλειοψηφίας και τις βάναυσες τακτικές που χρησιμοποιούσε το καθεστώς. Στο χειρότερο σενάριο, οι Αλαουίτες θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν προσπάθειες περιθωριοποίησης ή ακόμη και εθνοκάθαρσης σε περιοχές όπου παλαιότερα κυριαρχούσαν.

Χριστιανοί

Οι χριστιανικές κοινότητες της Συρίας ήταν ιστορικά μια μικρή αλλά σημαντική μειονότητα. Επί Άσαντ, πολλοί Χριστιανοί ένιωθαν σχετικά προστατευμένοι από την άνοδο ριζοσπαστικών ισλαμικών οργανώσεων, λόγω της κοσμικής και αυταρχικής πολιτικής του καθεστώτος. Οι Χριστιανοί είχαν ταχθεί σε μεγάλο βαθμό στο πλευρό του Άσαντ, φοβούμενοι ότι η πτώση του θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυξημένες διώξεις από ισλαμιστικές δυνάμεις όπως ο ISIS. Με την πτώση του Άσαντ, το μέλλον των Χριστιανών είναι πια αβέβαιο, ιδιαίτερα σε περιοχές που ελέγχονται από τζιχαντιστικές ομάδες, ενώ θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν και κίνδυνο εκτοπισμού ή περαιτέρω περιθωριοποίησης, αν μια πιο ριζοσπαστική σουνιτική ή ισλαμιστική κυβέρνηση ανέβει στην εξουσία.

Αρμένιοι

Οι Αρμένιοι στη Συρία, ιδιαίτερα σε πόλεις όπως το Χαλέπι και η Δαμασκός, αποτελούν μια μικρή μειονότητα, αλλά ιστορικά έχουν διατηρήσει έναν βαθμό αυτονομίας εντός της Συρίας. Πολλές αρμενικές κοινότητες υποστήριζαν τον Άσαντ, καθώς θεωρούσαν ότι οποιαδήποτε εναλλακτική λύση —ειδικά με τη μορφή σουνιτικών ισλαμιστικών ομάδων— θα ήταν πιο επικίνδυνη. Πλέον, οι Αρμένιοι ενδέχεται να αντιμετωπίσουν αυξημένη πίεση, τόσο από ισλαμιστικές ομάδες εχθρικές προς τις μη μουσουλμανικές μειονότητες όσο και από περιφερειακούς παράγοντες με ανταγωνιστικά συμφέροντα. Μπορεί η πτώση του Άσαντ να τους δώσει περισσότερη ελευθερία σε ορισμένες πτυχές, όμως την ίδια στιγμή μπορεί επίσης να αντιμετωπίσουν απειλές για την ασφάλεια και την ταυτότητά τους.

Δρούζοι

Οι Δρούζοι, μια θρησκευτική μειονότητα κυρίως στη νοτιοδυτική περιοχή της Συρίας, επιδίωξαν ιστορικά να διατηρήσουν έναν βαθμό αυτονομίας και ουδετερότητας στη σύγκρουση, προσπαθώντας συχνά να αποφύγουν να πάρουν πλευρά στον πόλεμο. Ενώ ορισμένοι ηγέτες των Δρούζων είχαν ευθυγραμμιστεί με το καθεστώς Άσαντ για προστασία, άλλοι είχαν αντισταθεί. Η πτώση του Άσαντ μπορεί να αφήσει τους Δρούζους ευάλωτους σε αντίποινα τόσο από δυνάμεις πιστές στον Άσαντ, όσο και από σουνίτες εξτρεμιστές. Δεδομένης της ισχυρής αίσθησης ταυτότητας της κοινότητας των Δρούζων και της προστασίας της θρησκευτικής τους αυτονομίας, μπορεί να προσπαθήσουν να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους, αλλά θα μπορούσαν επίσης να γίνουν στόχος θρησκευτικής βίας ή πίεσης από αντίπαλες ομάδες.

Άλλες εθνοτικές και θρησκευτικές μειονότητες

Υπάρχουν επίσης μικρότερες κοινότητες στη Συρία, συμπεριλαμβανομένων των Γιαζίντι, των Ασσυρίων και διαφόρων άλλων χριστιανικών αιρέσεων, που μπορεί πλέον να αντιμετωπίσουν διαφορετικά επίπεδα πίεσης ή περιθωριοποίησης. Πολλές από αυτές τις ομάδες έχουν ήδη υποφέρει κατά τη διάρκεια της συνεχιζόμενης σύγκρουσης και θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν νέες απειλές από ριζοσπαστικές ομάδες που θα επιδιώξουν να επιβάλουν αυστηρούς θρησκευτικούς και πολιτιστικούς κανόνες.

Με πληροφορίες από BBC