- Ο Τζίμι Κάρτερ, ο γηραιότερος πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ και βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης, πέθανε σε ηλικία 100 ετών, έχοντας επηρεάσει τη διεθνή πολιτική κυρίως μετά την προεδρία του μέσω του ρόλου του ως διαμεσολαβητής και ακτιβιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
- Η θητεία του (1977-1981) χαρακτηρίστηκε από σημαντικά επιτεύγματα, όπως η ειρηνική συμφωνία Καμπ Ντέιβιντ, αλλά και από αποτυχίες, όπως η κρίση ομηρίας στο Ιράν, που αμαύρωσαν την πολιτική του κληρονομιά.
- Μετά την προεδρία του, ο Κάρτερ εγκαθίδρυσε το Κέντρο Κάρτερ και συνέχισε να εργάζεται για ανθρωπιστικά ζητήματα, κερδίζοντας διεθνή αναγνώριση και βραβεία, ενώ θεωρείται ο «καλύτερος πρώην πρόεδρος» στην ιστορία των ΗΠΑ.
Ο Τζίμι Κάρτερ κατείχε μια μοναδική θέση στην πολιτική των ΗΠΑ: ήταν ο γηραιότερος πρώην πρόεδρος και βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης, αλλά η μία θητεία του στην εξουσία αμαυρώθηκε για πάντα από την αδυναμία του να τερματίσει την κρίση ομηρίας στο Ιράν το 1979.
Ο Κάρτερ, ο οποίος πέθανε την Κυριακή σε ηλικία 100 ετών, άσκησε αναμφισβήτητα τη μεγαλύτερη επιρροή του όχι κατά τη διάρκεια της θητείας του στον Λευκό Οίκο την περίοδο 1977-1981, αλλά τις δεκαετίες που ακολούθησαν, όταν υπηρέτησε ως παγκόσμιος διαμεσολαβητής, ακτιβιστής των δικαιωμάτων.
Ο Δημοκρατικός του Νότου, ο οποίος εγκατέλειψε τη Λεωφόρο Πενσυλβάνια 1600 τον Ιανουάριο του 1981 μετά από μια συντριπτική εκλογική ήττα από τον Ρόναλντ Ρίγκαν, θεωρήθηκε αφελής και αδύναμος στον κόσμο της πολιτικής της Ουάσινγκτον.
Ακόμα και μέσα στο ίδιο του το κόμμα, ο γεννημένος στη Τζόρτζια με το πλατύ χαμόγελο – ένας «αναγεννημένος» χριστιανός που δίδασκε στο κατηχητικό σχολείο μέχρι τα 90 του χρόνια – ήταν κάτι σαν persona non grata για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Αλλά καθώς περνούσαν τα χρόνια, αναδύθηκε μια πιο διαφοροποιημένη εικόνα του Κάρτερ, μια εικόνα που λάμβανε υπόψη τις μεταπροεδρικές του δραστηριότητες και επανεκτιμούσε τα επιτεύγματά του, όπως η μεσολάβηση για μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ του Ισραήλ και της Αιγύπτου.
Έθεσε τη δέσμευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την κοινωνική δικαιοσύνη στο επίκεντρο της θητείας του ως 39ου προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτή η αφοσίωση αποτέλεσε αργότερα τον ακρογωνιαίο λίθο του Κέντρου Κάρτερ, το οποίο ίδρυσε το 1982 για να ακολουθήσει το όραμά του για την παγκόσμια διπλωματία, αποσπώντας ευρεία διεθνή αναγνώριση. Ο Κάρτερ αντιπροσώπευε μια νέα γενιά ανδρών του Νότου που ήταν πιο ανεκτικοί και προοδευτικοί σε θέματα φυλής.
Από το αγρόκτημα στον Λευκό Οίκο
Ο Τζέιμς Ερλ Κάρτερ Τζούνιορ – το πλήρες όνομα που σπάνια χρησιμοποιούσε – γεννήθηκε την 1η Οκτωβρίου 1924 στη μικρή αγροτική πόλη Πλέινς της Τζόρτζια, νότια της Ατλάντα – την ίδια πόλη όπου έζησε τα χρυσά του χρόνια.
Μετά από επτά χρόνια στο ναυτικό, όπου εργάστηκε στο πρόγραμμα πυρηνικών υποβρυχίων και έφτασε στον βαθμό του υποπλοιάρχου, επέστρεψε στο σπίτι του για να διευθύνει την οικογενειακή φάρμα με τα φιστίκια. Τελικά, όμως, τον κάλεσε η πολιτική.
Υπηρέτησε στην πολιτειακή γερουσία της Τζόρτζια και ανέλαβε κυβερνήτης το 1971. Λίγα χρόνια αργότερα, ξεκίνησε η απίθανη υποψηφιότητά του για τον Λευκό Οίκο.
Ο Κάρτερ έφτασε στην Ουάσιγκτον τον Ιανουάριο του 1977, ορκισμένος να ηγηθεί μιας χώρας που χρειαζόταν έναν ισχυρό ηγέτη για να διαλύσει τη μαυρίλα που είχε απομείνει από τον πόλεμο του Βιετνάμ, το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ και μια βαθιά ύφεση.
Για πρώτη φορά από το 1968, οι Δημοκρατικοί έλεγχαν τον Λευκό Οίκο και το Κογκρέσο, οπότε οι ελπίδες ήταν μεγάλες όταν ο Κάρτερ ανέλαβε τα καθήκοντά του.
«Εξαιρετικά δύσκολο»
Τα δύο πρώτα χρόνια ήταν πολύ καλά, με υψηλά ποσοστά αποδοχής. Μια λαμπρή στιγμή της θητείας του ήταν η ιστορική συμφωνία του Καμπ Ντέιβιντ το 1978 που υπογράφηκε από τον Μενάχεμ Μπέγκιν του Ισραήλ και τον Ανουάρ Σαντάτ της Αιγύπτου, η οποία οδήγησε τελικά σε μια συνθήκη ειρήνης τον επόμενο χρόνο.
Ο Κάρτερ εγκαθίδρυσε επίσης διπλωματικές σχέσεις με την Κίνα μετά την προσέγγιση που ξεκίνησε ο τότε πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον και υποστήριξε την ηλιακή ενέργεια, εγκαθιστώντας μάλιστα ηλιακούς συλλέκτες στον Λευκό Οίκο.
Όμως η κυβέρνησή του αντιμετώπισε πολλά εμπόδια, με σοβαρότερα την κρίση ομηρίας στο Ιράν και την καταστροφική αποτυχημένη προσπάθεια διάσωσης των 52 αιχμάλωτων Αμερικανών το 1980.
Ο χειρισμός του στην ανανεωμένη πετρελαϊκή κρίση του 1979-1980 επικρίθηκε επίσης έντονα. Οι εικόνες των αυτοκινήτων που σχηματίζουν ουρές σε βενζινάδικα συνδέθηκαν για πολύ καιρό με την προεδρία του.
Στον απόηχο της ήττας του Κάρτερ στις κάλπες, το Δημοκρατικό Κόμμα αντιμετώπισε μια πολιτική καταιγίδα – 12 χρόνια Ρεπουμπλικανών προέδρων με τους Ρέιγκαν και Τζορτζ Μπους. Ακόμα και τώρα, λίγοι Δημοκρατικοί ισχυρίζονται ότι παίρνουν τον μανδύα του Κάρτερ.
Σε μια βιογραφία που δημοσιεύθηκε το 2010, ο ιστορικός Julian Zelizer, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, δήλωσε ότι ο Κάρτερ έπεσε θύμα «ενός εξαιρετικά δύσκολου συνόλου περιστάσεων που θα προκαλούσαν οποιονδήποτε πρόεδρο».
Ο καλύτερος πρώην πρόεδρος
Αλλά ο Κάρτερ επανήλθε με την πιο θεαματική ίσως επανεφεύρεση οποιουδήποτε ηγέτη των ΗΠΑ και συχνά αποκαλείται ο «καλύτερος πρώην πρόεδρος της Αμερικής». Ο Κάρτερ ίδρυσε το ομώνυμο κέντρο του στην Ατλάντα και αναδείχθηκε σε εξέχοντα διεθνή διαμεσολαβητή, αντιμετωπίζοντας μερικά από τα πιο αδιάλλακτα παγκόσμια διλήμματα – όπως η Βόρεια Κορέα και η Βοσνία στη δεκαετία του 1990.
Παρακολούθησε δεκάδες εκλογές σε όλο τον κόσμο, από την Αϊτή έως το Ανατολικό Τιμόρ και πήγε στην Κούβα το 2002 για μια ιστορική συνάντηση με τον τότε μακροχρόνιο κομμουνιστή ηγέτη Φιντέλ Κάστρο για να τον ενθαρρύνει σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο Κάρτερ κέρδισε πλήθος βραβείων, μεταξύ των οποίων το Νόμπελ Ειρήνης του 2002 και το υψηλότερο αμερικανικό πολιτικό βραβείο, το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας. Κέρδισε τρία Γκράμι για το καλύτερο άλμπουμ προφορικού λόγου, μια κατηγορία που περιλαμβάνει και τα ακουστικά βιβλία.
Ο Κάρτερ διατήρησε ένα πολυάσχολο πρόγραμμα μέχρι τα 90 του χρόνια. Ο ίδιος και η σύζυγός του Rosalynn βοηθούσαν επί δεκαετίες στην οικοδόμηση σπιτιών για τη φιλανθρωπική οργάνωση Habitat for Humanity. Η Rosalynn πέθανε τον Νοέμβριο του 2023 σε ηλικία 96 ετών. Το ζευγάρι είχε τρεις γιους και μια κόρη.
Τον Αύγουστο του 2015, ο Κάρτερ αποκάλυψε ότι είχε καρκίνο στον εγκέφαλό του και υποβαλλόταν σε θεραπεία με ακτινοβολία. Την εποχή της διάγνωσής του, ο Κάρτερ δήλωσε ότι ενώ η προεδρία ήταν το «αποκορύφωμα» της πολιτικής του καριέρας, «η ζωή μετά τον Λευκό Οίκο ήταν προσωπικά πιο ικανοποιητική».
Κατά τη διάρκεια μιας εκκλησιαστικής τελετής τον Νοέμβριο του 2019 στο Plains, ο Κάρτερ κοίταξε πίσω -με γαλήνη και μια δόση χιούμορ- στη μάχη του με τον καρκίνο. «Υπέθεσα, φυσικά, ότι θα πέθαινα πολύ γρήγορα», είπε. «Προφανώς προσευχήθηκα γι’ αυτό. Δεν ζήτησα από τον Θεό να με αφήσει να ζήσω, αλλά ζήτησα από τον Θεό να μου δώσει μια σωστή στάση απέναντι στον θάνατο». «Και διαπίστωσα ότι ήμουν απολύτως και εντελώς άνετος με τον θάνατο».
Πηγή: AFP
