- Οι δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ σχετικά με την προσάρτηση της Γροιλανδίας αντανακλούν τις σύγχρονες γεωστρατηγικές προκλήσεις που προκύπτουν από την κλιματική αλλαγή, καθώς οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ρωσία ανταγωνίζονται για την εκμετάλλευση των πόρων στην περιοχή.
- Η Γροιλανδία χάνει 270 δισεκατομμύρια τόνους πάγου ετησίως, γεγονός που ανοίγει νέες εμπορικές οδούς και στρατηγικές ευκαιρίες, ενώ οι μεγάλες δυνάμεις επιδιώκουν να επωφεληθούν από την κατάσταση αυτή.
- Η ρητορική του Τραμπ για τη Γροιλανδία φαίνεται να επιδιώκει την προώθηση της αμερικανικής επιρροής στην περιοχή, με αναφορές σε πιθανές στρατιωτικές ενέργειες, ενώ η στρατηγική των ΗΠΑ εστιάζει κυρίως στην αποτροπή της ρωσικής και κινεζικής επιρροής.
Οι πρόσφατες δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ περί προσάρτησης της Γροιλανδίας δεν αποτελεί καμία επιστροφή σε επεκτατικές λογικές του 19ου αιώνα στο πλαίσιο της αποικιοκρατίας, αλλά σηματοδοτεί μια εντελώς σύγχρονη πραγματικότητα: ο κόσμος μεταμορφώνεται εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και οι Ηνωμένες Πολιτείες, μαζί με την Κίνα και τη Ρωσία έχουν επιδοθεί σε αγώνα δρόμου για να επωφεληθούν.
Τα στρώματα πάγου της Γροιλανδίας χάνουν 270 δισεκατομμύρια τόνους νερού ετησίως, ενώ ο θαλάσσιος πάγος της Αρκτικής εξαφανίζεται τόσο γρήγορα που η πολική θάλασσα μπορεί να είναι απαλλαγμένη από πάγο κάποιο καλοκαίρι της δεκαετίας του 2030.
Αυτό το ξεπάγωμα ανοίγει νέες δυνατότητες για εξόρυξη πόρων, ταχύτερους εμπορικούς δρόμους, διαστημικές και στρατιωτικές βάσεις, νέες ζώνες αλιείας και αντιπαράθεση μεγάλων δυνάμεων. Η Μόσχα και το Πεκίνο εδώ και καιρό αναπτύσσουν πρωτοβουλίες για να ασκήσουν έλεγχο στην περιοχή της Αρκτικής, η οποία θερμαίνεται ταχύτερα από οπουδήποτε αλλού στον πλανήτη.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι αιτιάσεις του Τραμπ για τη Γροιλανδία αρχίζουν να φαίνονται, αν όχι λογικές, τουλάχιστον αιτιολογημένες.
Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ φλέρταρε με την ιδέα και κατά την πρώτη του θητεία, όμως και τότε είχε απορριφθεί κατηγορηματικά από την Κοπεγχάγη, καθώς η Γροιλανδία εδώ και αιώνες αποτελεί αυτόνομη περιοχή της Δανίας.
Την Τρίτη, η πρωθυπουργός της σκανδιναβικής χώρας, Μέτε Φρεντέρικσεν, απέρριψε και πάλι το αίτημα του Τραμπ να αγοράσει το νησί, προσθέτοντας ότι αισθάνεται «πραγματικά χαρούμενη για την αύξηση του αμερικανικού ενδιαφέροντος για τη Γροιλανδία».
Οι προοπτικές που ανοίγονται από το λιώσιμο των πάγων
Η Αρκτική είναι έτοιμη να ξεπαγώσει και βρίσκεται σε αναταραχή, αποκαλύπτοντας και μια μεγάλη ειρωνεία σχετικά με την κλιματική αλλαγή: Ενώ οι πιο θερμοί υποστηρικτές της αντιμετώπισης της υπερθέρμανσης του πλανήτη στην Ευρώπη και την Αμερική φαίνεται να πιάστηκαν στον ύπνο, με ταχύτατες κινήσεις η Κίνα και η Ρωσία έχουν σπεύσει να επωφεληθούν.
Κάνοντας την ειρωνεία ακόμη πιο θεαματική, ο Τραμπ, που αμφισβητεί ανοιχτά την κλιματική αλλαγή, δεν σκέφτεται να αφήσει ανεκμετάλλευτη τη γεωστρατηγική ευκαιρία που παρουσιάζεται.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν επιθυμεί από καιρό να μετατρέψει τη διαδρομή της Βόρειας Θάλασσας – η οποία εκτείνεται κατά μήκος των βόρειων ακτών της Ρωσίας και στο παρελθόν ήταν παγωμένη – σε μια «Διώρυγα του Σουέζ» με κρύο νερό. Αυτό θα μείωνε τον χρόνο που θα χρειαζόταν για τη μεταφορά προϊόντων από την Κίνα στην Ευρώπη και θα σηματοδοτούσε το άνοιγμα των λιμανιών της Σιβηρίας και των ενεργειακών προϊόντων της προς τις ασιατικές αγορές.
Τον Απρίλιο του 2000, μόλις 10 ημέρες μετά τη νίκη του στις προεδρικές εκλογές, ο Πούτιν ανέβηκε στο πυρηνικό παγοθραυστικό Rossiya και έδωσε ένα μήνυμα στους επικεφαλής των ναυτιλιακών και ενεργειακών εταιρειών: το οικονομικό μέλλον της Ρωσίας βρισκόταν στον έλεγχο και την ανάπτυξη των περασμάτων του Αρκτικού Ωκεανού και των μεγάλων κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου της Σιβηρίας.
Η τοποθεσία της ομιλίας του ήταν καθοριστική. Ενώ η κλιματική αλλαγή κάνει τις βόρειες θάλασσες σταδιακά πιο προσιτές, τα πλοία που σπάζουν τον πάγο είναι πιθανό να παραμείνουν απαραίτητα για να διατηρηθούν οι εμπορικοί δρόμοι ανοιχτοί κατά τη διάρκεια του χειμώνα για τα επόμενα χρόνια.
Δεν είναι καθόλου ασήμαντο, λοιπόν, ότι άλλο ένα ολοκαίνουργιο πυρηνικό παγοθραυστικό βρίσκεται αυτή τη στιγμή υπό κατασκευή σε ένα ναυπηγείο κοντά στο Βλαδιβοστόκ. Είναι το πρώτο σε μια κατηγορία παγοθραυστικών αυτού του είδους, με ικανότητα να σπάει πάγους πάχους 4 μέτρων, ενώ παράλληλα κατασκευάζονται και άλλα τέτοια ειδικά πλοία που θα ενισχύσουν τον ήδη σημαντικό στόλο παγοθραυστικών της Ρωσίας.
Στον αντίποδα, η δύναμη των παγοθραυστικών των ΗΠΑ είναι πολύ περιορισμένη. Πρόκειται για μόλις δύο πλοία, το ένα εκ των οποίων είναι σχεδόν 50 ετών. Ένα ναυπηγείο του Μισισιπή πήρε έγκριση λίγο πριν από τα Χριστούγεννα να ξεκινήσει να κατασκευάζει το πρώτο από μια νέα, σύγχρονη γενιά παγοθραυστικών.
Το Πεκίνο έχει επίσης το βλέμμα του στραμμένο προς τον Βορρά. Το 2018, η Κίνα ανακοίνωσε τον Πολικό Δρόμο του Μεταξιού, το δικό της σχέδιο για την ανάπτυξη της Αρκτικής και ειδικότερα για το άνοιγμα εμπορικών και ενεργειακών οδών στον μακρινό βορρά της Ρωσίας. Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στην Κίνα, ο Πούτιν κάλεσε να επενδύσουν στη Βόρεια Θαλάσσια Διαδρομή. Οι κινεζικές ενεργειακές εταιρείες έχουν ήδη αναλάβει μεγάλα μερίδια σε έργα φυσικού αερίου στη Σιβηρία, ενώ άλλες κινεζικές εταιρείες έχουν βοηθήσει στην ανάπτυξη λιμενικών υποδομών.
Οι κινεζικές εταιρείες έχουν επίσης δείξει ενδιαφέρον για την εκμετάλλευση ορυκτών στη Γροιλανδία, η οποία γίνεται ευκολότερη καθώς τα στρώματα πάγου υποχωρούν. Είναι μια προοπτική που έχει προκαλέσει πανικό στις ΗΠΑ, αν και στην πραγματικότητα οι κινεζικές εταιρείες έχουν σημειώσει μικρή πρόοδο.
Η παιχνίδι της εξουσίας
Εκμεταλλευόμενος το μεταβαλλόμενο τοπίο, ο Τραμπ προσπαθεί να δικαιολογήσει τις αξίωση της Αμερικής στο μεγαλύτερο νησί του κόσμου.
«Μιλάω για την προστασία του ελεύθερου κόσμου», ισχυρίστηκε ο Τραμπ σε συνέντευξη Τύπου την Τρίτη, η οποία έλαβε χώρα ενώ ο γιος του, Ντόναλντ Τραμπ Τζούνιορ, βρισκόταν σε αιφνιδιαστική επίσκεψη στη Γροιλανδία. «Δεν χρειάζεσαι καν κιάλια. Κοιτάς έξω, έχεις πλοία της Κίνας παντού, έχεις ρωσικά πλοία παντού. Δεν θα το αφήσουμε να συμβεί».
Αρνήθηκε μάλιστα να αποκλείσει το ενδεχόμενο χρήσης στρατιωτικής βίας για να αποκτήσει τον έλεγχο του νησιού.
Το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική και η άνοδος της Κίνας έχουν εισαγάγει νέες εντάσεις στη λήψη στρατηγικών αποφάσεων στην περιοχή. Μέχρι τώρα, η στρατηγική των ΗΠΑ στην Αρκτική αφορούσε λιγότερο την επιδίωξη της αμερικανικής πρόσβασης και περισσότερο την αποτροπή της Ρωσίας ή της Κίνας από την περιοχή.
Ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, Τζον Μπόλτον, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι είχε παροτρύνει τον πρόεδρο κατά την πρώτη του θητεία να ρίξει τους τόνους για κυριαρχία στη Γροιλανδία, επιδιώκοντας αντ ‘αυτού να επεκτείνει την παρουσία και την επιρροή των ΗΠΑ στο νησί μέσω παρασκηνιακών συζητήσεων με την Κοπεγχάγη και την αυτόνομη κυβέρνηση της Γροιλανδίας.
Πλέον, η ρητορική του Ντόναλντ Τραμπ μοιάζει να θέλει να αναπτύξει πιο δυναμικές πρωτοβουλίες. Μετά την ορκωμοσία στις 20 Ιανουαρίου, θα γνωρίζουμε κατά πόσο είναι διατεθειμένος να υλοποιήσει τις απειλές του.
Πηγή: Politico
